Nagtalek ken Namatida nga Adda Naraniag a Masakbayanda

[Nabulod laeng ti ladawan a naaramat]

NAGTALEK KEN NAMATIDA NGA ADDA NARANIAG A MASAKBAYANDA

Rudy Ram. Rumbaoa
wwwammuenpaydaytoysakada.blogspot.com

[idi naglayag ti barko a nagluganan dagiti ag-Tadeo iti nalawa a taaw a nagturong iti Hawaii, saan a ninamnama ti sibubukel a pamilia nga agsakitda amin malaksid iti buridekda a lalaki- ni Cirilo. Mabalin [siguro] a gapu ta damdamoda ti aglugan iti barko. Nupay kasta, saan nga is-isuda ti nakarikna iti sakit, uray pay dagiti dadduma a kinalugananda iti barko- nakariknada iti panagulaw...].



NAGASAT ti kaamaan da Agapito ken Leona Tadeo ta naikuyogda ti sibubukel a pamiliada iti Hawaii idi Hulio 1946. Maysa ditoy ni Edward Tadeo. Kadua da Agapito, Leona, Edward ti sabali pay a kameng ti pamiliada: da Larry, Cirilo ken Julita.


Maysa a sakada ni Agapito idi nagpa-Hawaii ti sibubukel a pamiliana. Naglugan dagitoy iti barko nga S.S. Marine Falcon. Kas met kadagiti dadduma a sakada nga imun-una a napan iti Hawaii, nagutigot ni Agapito a nagpirma iti kontrata tapno agtrabaho iti plantasion ti Hawaii. Nagtalek ken namati ti pamilia Tadeo iti Hawaiian Sugar Planters Association [HSPA] a nangawis ken ni Agapito nga adda agur-uray a naraniag a masakbayanda iti Hawaii.


Ti biahe...

Idi naglayag ti barko a nagluganan dagiti ag-Tadeo iti nalawa a taaw a nagturong iti Hawaii, saan a ninamnama ti sibubukel a pamilia nga agsakitda amin malaksid iti buridekda a lalaki- ni Cirilo. Mabalin [siguro] a gapu ta damdamoda ti aglugan iti barko. Nupay kasta, saan nga is-isuda ti nakarikna iti sakit, uray pay dagiti dadduma a kinalugananda iti barko- nakariknada iti panagulaw.

Saan a naimas dagiti ag-Tadeo ti nangan, ngem pinilitda ti nagipauneg iti prutas tapno adda kidser ti bagi ken salun-atda. Saan a naipapas dagiti ag-Tadeo ti nagbiahe nupay nadanonda ti Kahului harbor kalpasan ti sangapulo ket walo nga aldaw.


Idi nakasanglad ti barko nga S.S. Marine Falcon iti pantalan ti Kahului, nakarikna ti bang-ar ken regta dagiti ag-Tadeo. Kalpasan a nakasangpetda, nailugan iti maysa a trak ti pamilia Tadeo sada maipan iti Camp 13 a masarakan iti nagbaetan ti agdama nga eropuerto ti Kahului ken Paia.


Asino ni Edward Tadeo?
Nayanak ken dimmakkel ni Edward idiay Santo Domingo, Ilocos Sur idi Disiembre 17, 1926. Nangrugi a nagtrabaho ni Edward iti kataltalonan a kas maysa nga irrigation maintenance man idi agtawen daytoy iti sangapulo ket innem.


Nagtultuloy ti panagtrabaho ni Edward agingga idi 1967. Ngem kalpasan dayta, inkeddengna ti nagsapul iti sabali a panggedan. Iti dayta met la a tawen 1967, nakastrek iti A & B Supermarket Warehouse a masarakan iti nagsaadan ti Central Pacific Bank, Kahului, iti agdama. Agurnos ken agipakni kadagiti produkto ken agbunag kadagiti tagilako manipud iti pier ti trabaho ni Edward.


Kuna ni Edward a naragsak ti biagda iti kampo trese kadagidi a tiempo. Iti edad ni Edward a sangapulo ket innem, ibusenna ti kaaduan nga orasna iti kampo nga agbuya iti sine iti daan a Puunene Theater a masarakan iti asideg ti kiskisan- iti aldaw ti Sabado ken Domingo.


No dadduma, aglugan ni Edward iti bisekleta a manglawlawlaw ti kampo. Iti kampo, adda met dagiti naisangsangayan nga aldaw a marambakan a kas iti Rizal Day. 

No saan, maangay ti pakasar, kasangay, ken buniag iti clubhouse.


Kadagidi a tiempo, mapalubosan dagiti agnaed iti kampo nga agtaraken iti baboy, kalding ken manok. Dagiti dadduma, nagmula iti nadumaduma a klase ti nateng. Mapasayakan dagiti mulmulada manipud ti danum nga aggapu iti kanal. Bayanihan- kasta ti estado dagitoy a nagnaed iti kampo trese. Agpipinnaranud ti sangkarrubaan. Ket kas maysa a wagas ti panagur-orda iti pundo a para ti pagkasapulan, agilakoda kadagiti tarakenda a baboy, kalding ken manok. Adda napusgan a mangidulin ti naglakoanda tapno adda nakasagana a dutdoten ken usarenda.


Linagip ni Edward ti sumagmamano a gagayyem ken kinadkaduana iti kampo a kas kada Toribio Tuzon ken Damaso Avon. Kunana a nasayaat dagitoy a nagbalin a karrubana iti kampo.



Da Edward ken Teresa...
Nagawid ni Edward idiay Filipinas idi tawen 1959. Idi adda sadiay Filipinas ni Edward, inyam-ammo ti kasinsinna iti maysa a balasang nga agnagan ti Teresa Tall. Ubing ken napintas ni Teresa ket mabalin a daytoy ti nakatukayan ti rikna ni Edward iti balasang. Naisalsalumina ti narikna ni Edward iti balasang. Dina masinunuo no ania dayta, ngem masiguradona nga "ayat" ti iyik-ikkis ti pusona iti balasang. Para ken ni Edward, inawaganna dayta a mariknana iti "love at first sight."


Nagdaton ni Edward iti balasang, ngem saan nga inawat ti balasang ti ayat ti baro. Siniim ketdi ti balasang ti pudno a kinatao ken ugali ni Edward. No makapudno met laeng ti baro kadagiti pannubokna. 

Ngem idi agangay, sinungbatan met laeng ni Teresa ni Edward ta marikna ti balasang a serioso ti baro kenkuana. Sa maysa pay, nasingpet ken nagaget ni Edward.


Arigna iti maysa a kemikal ti nagbalin a pormulasion ti relasion da Edward ken Teresa. Ken gapu ta awan duadua ti pudno a mariknada iti tunggal maysa, inyawis ni Edward ti panangikasarna ken ni Teresa. Banag a saan met a nagkedkedan ni Teresa.


Nagkasar ngarud da Edward ken Teresa idi Enero 1960. Agarup uppat a bulan ni Edward iti sidong ni Teresa sakbay a nagsubli iti Hawaii.


Dagus a pinetisionan ni Edward ni Teresa idi nakasubli iti Hawaii.


Iti dayta met la a tawen, simmangpet ni Teresa iti Hawaii. Idi naluktan ti 7th Increment iti Kahului idi 1963, nagnaed dagiti agasawa iti McGerrow Camp, maysa a kampo a masarakan iti asideg ti Puunene Post Office a kasinnango ti Haole Clubhouse.


Ngem immakar dagiti agasawa iti Kea Street idi 1965. Idi nagbasa dagiti annakda idiay California idi 1973, simmurot dagiti agasawa sadiay. Nagnaed da Edward ken Teresa idiay California agingga a nagturpos dagiti annakda iti panagadalda. Nagsublida met laeng iti Maui idi 1985 ta dita a nagretiroda iti trabaho.


Tallo ti annak da Edward ken Teresa: isuda
Mario, ti inauna. Nagturpos iti Southern Institute of Architecture idiay California. Isu ti agtagikua iti maysa nga Architecture Company sadiay. Dua ti annakna, da Jimmy ken Elizabeth.


Editha Colliti- maikadua. Nagturpos iti Entelope Community Valley College and Fashion Institute of Design and Merchandizing. Maysa daytoy a Real Estate Agent ti Remax Realty. Nayasawa ken ni Michael. Dua ti annakda: da Jenna ken Sydney.


Dean, inaudi- nagturpos iti El Camino Community College. Nagtrabaho daytoy iti Westin Kaanapali Resort. Dua ti annakda ken ni Tanya, da Lewis ken Nicolas.


Kameng da Edward ken Teresa iti Santo Domingo Association ken ti Filipino Catholic Club ti Maui.


Kaay-ayo ni Edward ti agpasiar. Ibusenna ti orasna iti daan a Kahului Shopping Center a makipatpatang kadagiti gagayyemna. Naragsak ti grupo ni Edward nga agiistoria iti sirok ti narukbos a kayo ti shopping center. No saan, aggaayamda iti innipis.


Paggaayat pay da Edward ken Teresa ti agbiahe, nangruna ti aglugan iti barko ken land tours. Napasiaren dagiti agasawa ti Alaska, New York, Europe ken ti Panama. Napananda payen ti Las Vegas, Canada ken ti intero a mainland ti Estados Unidos. Kayat da Edward ken Teresa ti mapan idiay Australia ken iti Holy Land.


Ti makuna da Edward ken Teresa kadagiti agtutubo: "Saan a sayangen ti gundaway nga agbasa. Ti kaadda ti edukasion ti mangitunda kadakayo iti napimpintas a trabaho."


Para met kadagiti kapatadanda: "Inkayo agpasiar ita ta adda pay gundawayyo. Inkay' kitaen ti pakabulan ti lubong nga intayo paggargarawan. Agbakasion, agbanniaga itan ta nasalun-atka pay."*