ni Rudy Ram. Rumbaoa
MASANSAN a dagiti negosiante laeng ti agbibiahe. Kakaayatan met dagiti agtutubo wenno naasawaan ken ub-ubbing ti agadbenturismo, panangpadas ken panangsubok ti kabaelan nga agbiahe. Ngem mamatikayo man wenno saan, kabaelan met daytoy agtawenen iti walopulo ket tallo a Sakada ti agbiahe- diay pay Yoropa!
Pilgrimage, daytoy ti nakisurotan ni Ernesto "Esting" Tesoro, iti kaudian a panagbiahena. Kadua ni Esting ti asawana, ni Rosalinda. Agarup tallopulo ket pito dagiti simmurot a nagbiahe manipud iti grupo ti Hawaii. Iti nasao a pilgrimage, masapul a naundorka a magna ken umuli iti nangato a paset ti lugar a papanan. Impakita ketdi ni Esting ti pigsa ken kabaelanna kadagiti kapatadana a nagbiahe. Napnoan iti enerhia gapu iti kinadakkel ti pammatina-- ken babaen iti tulong ti asawana, ni Rosalinda.
Iti panagbiaheda, pinasariarda dagiti basilicas, dagiti relikia wenno nakalalagip a simbaan, ken dadduma pay a paginteresan a mabuya dagiti gangannaet, bisita wenno biahero kas iti pagilian ti Pransia, Italia, ken Medjugorje idiay Bosnia-Hercegovina [Croatia, dati a paset ti pagilian a Yugoslavia], no sadino a ditoy ti pagdidinnamagan a pagparparangan ken pagmilmilagroan ni Birhen Maria kadagiti innem nga ubbing a bisionario.
Ngem asino ni Esting?
Nalatak ken birngas ni Ernesto ti "Esting" kadagiti makaam-ammo ken gagayyemna. Nayanak idiay Santo Domingo, Ilocos Sur, idi Hunio 25, 1921. Babaen iti awis ti inauna a kabsatna, ti Dios-ti-aluadna Jesus Tesoro, agpada dagitoy a nagpirma iti maysa a katulagan manipud iti recruiter, ti Dios-ti-aluadna Anastacio Luis a nangibagi ti Hawaii Sugar Planters Association [HSPA]. Napusgan ni Luis nga ag-rekrut kadagiti trabahador a Filipinos a kayatna ti agobra iti plantasion ti Hawaii.
Kaduana ni Jesus, ti kasinsinna- ni Romerico Tesoro, dagiti gagayyemda- Silvestre Peros, Sr., Casio Tapuro, Raymundo Tagorda, Demetrio Romero ken Angel Jaramillo. Nagkukuyog dagitoy a nagturong iti Puerto ti Salomague idi Enero 1946 tapno aglugan iti barko nga S.S. Maunawili.
Maipagarup a nasurok dua a lawas ti panaglayag ti barko iti taaw a nagturong iti Hawaii. "Nakaal-alingget ken nakabutbuteng. Nakadawdawel dagiti allon a mangsabuag ti barko," impudno ni Esting ta dina pay idi napadasan ti naglugan iti barko. Bayat ti biahe, adu dagiti nagsakit kadakuada a naglugan iti dayta a barko, maysa kadakuada ti pimmusay, Sakada manipud iti Narvacan, Ilocos Sur. Ket babaen ti simple a seremonia ken panagkararag iti barko, intappuakda lattan ti bangkay daytoy a Sakada iti taaw Pasipiko.
Nangato ti arapaap ni Ernesto nupay nasakit iti biangna a panawanna ti asawana, ni Rosalinda a tubo ti San Esteban, Ilocos Sur. Ngem di mabayag, natungpal met laeng ti arapaap ni Esting idi sumagmamano a bulan ti napalabas ta simmaruno ni Rosalinda a nagturong iti Hawaii.
Idi makasangpetda Ernesto ken ti grupona iti Hawaii, simmanglad nga immuna ti barko a naglugananda iti Hilo, Hawaii, idi Enero 30, 1946, kalpasanna, nagturong iti Kahului, Maui.
Nakalalagip a Biahe
Idi napan ni Ernesto idiay Hawaii, awan a pulos ti naitugotna a bagahe a pangikabilanna koma iti gargarretna. Ngem nasikap ni Ernesto ta inaramatna ti maysa a carnation milk box a nagikabilanna iti dua nga underwear, maysa a sagaysay, ken pagibarbas wenno labaha [awananda pay idi iti "gillette"]. Ti kakaisuna a t-shirt ti naitugotna ken adda pay maysa nga insalapayna iti abagana. Nagalutan a naimbag ti carnation milk box iti "alupasi," nagango a palatang ti saba [wenno dried banana fiber].
Impanakkel ni Ernesto nga adda pay laeng daydi carnation milk box ken ti alupasi nga inaramatna. Indulinna daytoy kas pakalaglagipanna iti adu a rigat ken pannubok a nagpasaranna bayat iti ipapanna iti Hawaii. Kunana, "Agbalin daytoy nga ebidensia ken tumulong a mangpanenek ti nagbalin a kabibiagko no estoriaek kadagiti annak, appoko ken appoko iti tuod."
Iti Maui
Idi nakasanglad ti barko a naglugananda iti Kahului Harbor, sinabat ida ni Dios-ti-aluadna Nicanor "Nick" Domingo. Naipanda iti Spanish B ken iti Hale Ono Camp tapno mamigatda. Napnon ti amin a kampo dagiti Sakada idi sumangpetda. Ti laeng Camp 13 ti nabatbati ken mabalinda a pagdagusan, nupay ammoda a malas dayta a "numero." Kaaduan kadagiti babbaro a simmangpet a Sakada ti saan a mangayat ti agyan iti Camp 13 gapu iti pammati a malas ti nasao a numero.
Para ken ni Ernesto, awan ti aniamanna kenkuana ti agnaed iti Camp 13
Kinapudnona, mamati ketdi ni Ernesto iti "13" ket nagasat a numero daytoy para kenkuana. Naawis ni Ernesto dagiti dadduma a Sakada a mamati kenkuana. Gapu ta awan ti lugan nga aramatenda, dagiti personnel ti HC & S ti nangilugan kadagiti Sakada a mapan iti simbaan tapno makimisa ken ag-shopping. Inted ti HC & S dagiti kangrunaan a kasapulan dagitoy a Sakada a pangrugian para iti baro a panagbiagda iti Hawaii.
Ti trabaho ken edukasion ni Ernesto
Kalpasan ti tallo a bulan a trabaho iti kataltalonan, kiniddaw ni Dios-ti-aluadna Frank Baldwin, Chairman of the Board of HC & S, ken ni Ernesto nga agtrabaho iti opisina. Inawat ni Ernesto ti awis ni Frank ta para kenkuana, maysa nga opurtunidad ti agtrabaho kas maysa a receptionist ken typist. Nagtrabaho pay ken ni Dios-ti-aluadna Fortunato Teho, maysa a publisher, nagipablaak kadagiti artikulo mainaig iti trabaho ken biag ti kataltalonan. Impaay met daydi Dios-ti-aluadna Mr. Priest, HC & S Personnel Director, ken ni Ernesto ti amin a kasapulan nga usarenna nga aruaten iti pagopisinaan.
Kabayatan ti panagtrabahona, inrapin ni Ernesto ti nagatendar iti correspandence class in accounting. Manipud iti kina-receptionist ken typist, naital-o daytoy tapno agtrabaho iti payroll department kas Registered Cost Accountant. Impaayan met daydi Dios-ti-aluadna Franklin Langa, Manager, ti maysa a daan nga IBM a ramit tapno usarenna daytoy iti trabahona.
Napintas ti linnangenda Mr. Langa ken Ernesto. Idi nagsapata ni Ernesto kas makipagili iti Estados Unidos, nagbalin ni Mr. Langa nga esponsorna. Nagbalin pay ni Ernesto a Registered Public Accountant. Adu ti natulonganna a ka-Filipinoan iti pannakaipagna ken pannakatrabaho dagiti income tax return da.
Idi 1957, gapu iti ayatna nga agadal, nagala ni Ernesto iti kurso a Dale Carnegie. Daytoy a kurso ti maipanggep iti liderato, professional training inter-personnel communication skill training program. Kadagidi a panawen, linuktan ni Earl Carrol ti opisina ti Fil-Am Life Insurance iti Maui. Ni Ernesto ti napusgan a licensed insurance representative solicitor. Nagballigi daytoy nga insurance a negosio ni Ernesto. Adu ti nalako ni Ernesto iti daytoy nga insurance, agarup trenta singko nga insurance policies iti tunggal bulan. Kabayatan dayta a panawen, nagtrabaho met ni Rosalinda, iti H&C S Credit Union kas bookkeeper. Maibilangda Ernesto ken Rosalinda dagiti adu nga agkaingungot a negosiante.
Asideg iti Dios
Manipud iti kinaubing ni Ernesto, asidegen ti rikna daytoy iti Katoliko a Simbaan iti Filipinas, kasta met iti Hawaii, nangruna iti Holy Family Church ti Puunene. Kas maysa a relihioso a tao, sakbay nga inkasarna ni Rosalinda, arapaap idi ni Ernesto ti agbalin a padi. Nupay saan a natuloy daytoy nga arapaapna ta adda sabali a plano ti Dios para kenkuana, nagbalin a debosionado nga asawa ken ama kadagiti annakna.
Ti pamilia
Mannakaawat nga asawa ni Rosalinda Tesoro. Suportado pay ken ni Ernesto. Naparaburanda iti lima a bunga nga addaan iti napintas a trabaho:
Ni Valentino, inauna kadagiti lima. Maysa a Reconstructive Surgeon idiay San Diego, California. Nagturpos daytoy iti University of Pennsylvania. Addaan pay daytoy iti MBA Degree. Imbaon ti U.S. Health Department tapno kitaen ken usisaenna dagiti ospital no umisu met laeng ti panagitedda iti serbisio publiko. Nayasawa ken ni Katie. Addaanda iti uppat nga annak.
Ni Alessandro, maikadua ken maysa a Mechanical Engineer idiay Orange County, California. Mangisuro pay iti College Math ken Sciences.
Nagturpos iti Baltimore University. Ni Rosemarie ti kaingungotna ken addaanda iti dua nga annak.
Maikatlo ni Joeffre, maysa nga Architect, miembro ti American Institute of Architects. Adda bukodna a negosio iti Fountain Valley, Orange County, California. Adda maysa nga anakna ken ni Linda.
Ni Esalind Hicks ti maikapat, maysa nga Electronic Engineer. Nagturpos daytoy iti Los Angeles College. Iti agdama, agtrabaho iti Bank of America idiay California. Dua ti anakda ken ni David Hicks.
Ni Haydee Skaggs, ti inaudi. Maysa a Registered Nurse. Isu ti Headnurse ti Riverside Hospital iti California. Naparaburanda met iti uppat nga annak ken ni David.
Saan laeng a dagiti annak ni Ernesto ti edukado. Uray pay dagiti appokona ta adda nagbalin nga abogado, doktor ken negosiante iti kaamaanna.
Iti komunidad
Adu ti nakikappengan ni Ernesto nga organisasion- kas iti Filipino Catholic Club [FCC]. Idi 1950, isu ken ni Mr. Isaac Feig karaman ni Fr. Osmundo Calip, dagiti akin-utek ti pannakabangon ti Filipino Catholic Club iti aglawlaw ti kampo. Nagbalin pay a presidente iti FCC. Timmulong pay ni Ernesto iti pannakabukel ti Puunene Comunity Association [PCA] ken ti Maui Chamber of Commerce [MFCC]. Idi immakarda idiay Honolulu iti tawen 1959, nagbalin a presidente iti Hawaii Filipino Chamber of Commerce [HFCC] ken iti Sons and Daugther of San Esteban Association of Hawaii [SDSEAH]. Nagbalin pay a mamagbaga iti grupo.
Pasado Bise-Presidente ti Hawaii WWII Fil-Am Veteran Association [WWIIFAVA]. Nagserbi kas tax commissioner iti panawen ni nag-Gobernador Quinn. Nasingedda nga agpagayam iti Dios-ti-aluadna Colin Cameron.*
"Nagbalin pay ni Ernesto a Registered Public Accountant. Adu ti natulonganna a ka-Filipinoan iti pannakaipagna ken pannakatrabaho dagiti income tax return da..."
MASANSAN a dagiti negosiante laeng ti agbibiahe. Kakaayatan met dagiti agtutubo wenno naasawaan ken ub-ubbing ti agadbenturismo, panangpadas ken panangsubok ti kabaelan nga agbiahe. Ngem mamatikayo man wenno saan, kabaelan met daytoy agtawenen iti walopulo ket tallo a Sakada ti agbiahe- diay pay Yoropa!
Pilgrimage, daytoy ti nakisurotan ni Ernesto "Esting" Tesoro, iti kaudian a panagbiahena. Kadua ni Esting ti asawana, ni Rosalinda. Agarup tallopulo ket pito dagiti simmurot a nagbiahe manipud iti grupo ti Hawaii. Iti nasao a pilgrimage, masapul a naundorka a magna ken umuli iti nangato a paset ti lugar a papanan. Impakita ketdi ni Esting ti pigsa ken kabaelanna kadagiti kapatadana a nagbiahe. Napnoan iti enerhia gapu iti kinadakkel ti pammatina-- ken babaen iti tulong ti asawana, ni Rosalinda.
Iti panagbiaheda, pinasariarda dagiti basilicas, dagiti relikia wenno nakalalagip a simbaan, ken dadduma pay a paginteresan a mabuya dagiti gangannaet, bisita wenno biahero kas iti pagilian ti Pransia, Italia, ken Medjugorje idiay Bosnia-Hercegovina [Croatia, dati a paset ti pagilian a Yugoslavia], no sadino a ditoy ti pagdidinnamagan a pagparparangan ken pagmilmilagroan ni Birhen Maria kadagiti innem nga ubbing a bisionario.
Ngem asino ni Esting?
Nalatak ken birngas ni Ernesto ti "Esting" kadagiti makaam-ammo ken gagayyemna. Nayanak idiay Santo Domingo, Ilocos Sur, idi Hunio 25, 1921. Babaen iti awis ti inauna a kabsatna, ti Dios-ti-aluadna Jesus Tesoro, agpada dagitoy a nagpirma iti maysa a katulagan manipud iti recruiter, ti Dios-ti-aluadna Anastacio Luis a nangibagi ti Hawaii Sugar Planters Association [HSPA]. Napusgan ni Luis nga ag-rekrut kadagiti trabahador a Filipinos a kayatna ti agobra iti plantasion ti Hawaii.
Kaduana ni Jesus, ti kasinsinna- ni Romerico Tesoro, dagiti gagayyemda- Silvestre Peros, Sr., Casio Tapuro, Raymundo Tagorda, Demetrio Romero ken Angel Jaramillo. Nagkukuyog dagitoy a nagturong iti Puerto ti Salomague idi Enero 1946 tapno aglugan iti barko nga S.S. Maunawili.
Maipagarup a nasurok dua a lawas ti panaglayag ti barko iti taaw a nagturong iti Hawaii. "Nakaal-alingget ken nakabutbuteng. Nakadawdawel dagiti allon a mangsabuag ti barko," impudno ni Esting ta dina pay idi napadasan ti naglugan iti barko. Bayat ti biahe, adu dagiti nagsakit kadakuada a naglugan iti dayta a barko, maysa kadakuada ti pimmusay, Sakada manipud iti Narvacan, Ilocos Sur. Ket babaen ti simple a seremonia ken panagkararag iti barko, intappuakda lattan ti bangkay daytoy a Sakada iti taaw Pasipiko.
Nangato ti arapaap ni Ernesto nupay nasakit iti biangna a panawanna ti asawana, ni Rosalinda a tubo ti San Esteban, Ilocos Sur. Ngem di mabayag, natungpal met laeng ti arapaap ni Esting idi sumagmamano a bulan ti napalabas ta simmaruno ni Rosalinda a nagturong iti Hawaii.
Idi makasangpetda Ernesto ken ti grupona iti Hawaii, simmanglad nga immuna ti barko a naglugananda iti Hilo, Hawaii, idi Enero 30, 1946, kalpasanna, nagturong iti Kahului, Maui.
Nakalalagip a Biahe
Idi napan ni Ernesto idiay Hawaii, awan a pulos ti naitugotna a bagahe a pangikabilanna koma iti gargarretna. Ngem nasikap ni Ernesto ta inaramatna ti maysa a carnation milk box a nagikabilanna iti dua nga underwear, maysa a sagaysay, ken pagibarbas wenno labaha [awananda pay idi iti "gillette"]. Ti kakaisuna a t-shirt ti naitugotna ken adda pay maysa nga insalapayna iti abagana. Nagalutan a naimbag ti carnation milk box iti "alupasi," nagango a palatang ti saba [wenno dried banana fiber].
Impanakkel ni Ernesto nga adda pay laeng daydi carnation milk box ken ti alupasi nga inaramatna. Indulinna daytoy kas pakalaglagipanna iti adu a rigat ken pannubok a nagpasaranna bayat iti ipapanna iti Hawaii. Kunana, "Agbalin daytoy nga ebidensia ken tumulong a mangpanenek ti nagbalin a kabibiagko no estoriaek kadagiti annak, appoko ken appoko iti tuod."
Iti Maui
Idi nakasanglad ti barko a naglugananda iti Kahului Harbor, sinabat ida ni Dios-ti-aluadna Nicanor "Nick" Domingo. Naipanda iti Spanish B ken iti Hale Ono Camp tapno mamigatda. Napnon ti amin a kampo dagiti Sakada idi sumangpetda. Ti laeng Camp 13 ti nabatbati ken mabalinda a pagdagusan, nupay ammoda a malas dayta a "numero." Kaaduan kadagiti babbaro a simmangpet a Sakada ti saan a mangayat ti agyan iti Camp 13 gapu iti pammati a malas ti nasao a numero.
Para ken ni Ernesto, awan ti aniamanna kenkuana ti agnaed iti Camp 13
Kinapudnona, mamati ketdi ni Ernesto iti "13" ket nagasat a numero daytoy para kenkuana. Naawis ni Ernesto dagiti dadduma a Sakada a mamati kenkuana. Gapu ta awan ti lugan nga aramatenda, dagiti personnel ti HC & S ti nangilugan kadagiti Sakada a mapan iti simbaan tapno makimisa ken ag-shopping. Inted ti HC & S dagiti kangrunaan a kasapulan dagitoy a Sakada a pangrugian para iti baro a panagbiagda iti Hawaii.
Ti trabaho ken edukasion ni Ernesto
Kalpasan ti tallo a bulan a trabaho iti kataltalonan, kiniddaw ni Dios-ti-aluadna Frank Baldwin, Chairman of the Board of HC & S, ken ni Ernesto nga agtrabaho iti opisina. Inawat ni Ernesto ti awis ni Frank ta para kenkuana, maysa nga opurtunidad ti agtrabaho kas maysa a receptionist ken typist. Nagtrabaho pay ken ni Dios-ti-aluadna Fortunato Teho, maysa a publisher, nagipablaak kadagiti artikulo mainaig iti trabaho ken biag ti kataltalonan. Impaay met daydi Dios-ti-aluadna Mr. Priest, HC & S Personnel Director, ken ni Ernesto ti amin a kasapulan nga usarenna nga aruaten iti pagopisinaan.
Kabayatan ti panagtrabahona, inrapin ni Ernesto ti nagatendar iti correspandence class in accounting. Manipud iti kina-receptionist ken typist, naital-o daytoy tapno agtrabaho iti payroll department kas Registered Cost Accountant. Impaayan met daydi Dios-ti-aluadna Franklin Langa, Manager, ti maysa a daan nga IBM a ramit tapno usarenna daytoy iti trabahona.
Napintas ti linnangenda Mr. Langa ken Ernesto. Idi nagsapata ni Ernesto kas makipagili iti Estados Unidos, nagbalin ni Mr. Langa nga esponsorna. Nagbalin pay ni Ernesto a Registered Public Accountant. Adu ti natulonganna a ka-Filipinoan iti pannakaipagna ken pannakatrabaho dagiti income tax return da.
Idi 1957, gapu iti ayatna nga agadal, nagala ni Ernesto iti kurso a Dale Carnegie. Daytoy a kurso ti maipanggep iti liderato, professional training inter-personnel communication skill training program. Kadagidi a panawen, linuktan ni Earl Carrol ti opisina ti Fil-Am Life Insurance iti Maui. Ni Ernesto ti napusgan a licensed insurance representative solicitor. Nagballigi daytoy nga insurance a negosio ni Ernesto. Adu ti nalako ni Ernesto iti daytoy nga insurance, agarup trenta singko nga insurance policies iti tunggal bulan. Kabayatan dayta a panawen, nagtrabaho met ni Rosalinda, iti H&C S Credit Union kas bookkeeper. Maibilangda Ernesto ken Rosalinda dagiti adu nga agkaingungot a negosiante.
Asideg iti Dios
Manipud iti kinaubing ni Ernesto, asidegen ti rikna daytoy iti Katoliko a Simbaan iti Filipinas, kasta met iti Hawaii, nangruna iti Holy Family Church ti Puunene. Kas maysa a relihioso a tao, sakbay nga inkasarna ni Rosalinda, arapaap idi ni Ernesto ti agbalin a padi. Nupay saan a natuloy daytoy nga arapaapna ta adda sabali a plano ti Dios para kenkuana, nagbalin a debosionado nga asawa ken ama kadagiti annakna.
Ti pamilia
Mannakaawat nga asawa ni Rosalinda Tesoro. Suportado pay ken ni Ernesto. Naparaburanda iti lima a bunga nga addaan iti napintas a trabaho:
Ni Valentino, inauna kadagiti lima. Maysa a Reconstructive Surgeon idiay San Diego, California. Nagturpos daytoy iti University of Pennsylvania. Addaan pay daytoy iti MBA Degree. Imbaon ti U.S. Health Department tapno kitaen ken usisaenna dagiti ospital no umisu met laeng ti panagitedda iti serbisio publiko. Nayasawa ken ni Katie. Addaanda iti uppat nga annak.
Ni Alessandro, maikadua ken maysa a Mechanical Engineer idiay Orange County, California. Mangisuro pay iti College Math ken Sciences.
Nagturpos iti Baltimore University. Ni Rosemarie ti kaingungotna ken addaanda iti dua nga annak.
Maikatlo ni Joeffre, maysa nga Architect, miembro ti American Institute of Architects. Adda bukodna a negosio iti Fountain Valley, Orange County, California. Adda maysa nga anakna ken ni Linda.
Ni Esalind Hicks ti maikapat, maysa nga Electronic Engineer. Nagturpos daytoy iti Los Angeles College. Iti agdama, agtrabaho iti Bank of America idiay California. Dua ti anakda ken ni David Hicks.
Ni Haydee Skaggs, ti inaudi. Maysa a Registered Nurse. Isu ti Headnurse ti Riverside Hospital iti California. Naparaburanda met iti uppat nga annak ken ni David.
Saan laeng a dagiti annak ni Ernesto ti edukado. Uray pay dagiti appokona ta adda nagbalin nga abogado, doktor ken negosiante iti kaamaanna.
Iti komunidad
Adu ti nakikappengan ni Ernesto nga organisasion- kas iti Filipino Catholic Club [FCC]. Idi 1950, isu ken ni Mr. Isaac Feig karaman ni Fr. Osmundo Calip, dagiti akin-utek ti pannakabangon ti Filipino Catholic Club iti aglawlaw ti kampo. Nagbalin pay a presidente iti FCC. Timmulong pay ni Ernesto iti pannakabukel ti Puunene Comunity Association [PCA] ken ti Maui Chamber of Commerce [MFCC]. Idi immakarda idiay Honolulu iti tawen 1959, nagbalin a presidente iti Hawaii Filipino Chamber of Commerce [HFCC] ken iti Sons and Daugther of San Esteban Association of Hawaii [SDSEAH]. Nagbalin pay a mamagbaga iti grupo.
Pasado Bise-Presidente ti Hawaii WWII Fil-Am Veteran Association [WWIIFAVA]. Nagserbi kas tax commissioner iti panawen ni nag-Gobernador Quinn. Nasingedda nga agpagayam iti Dios-ti-aluadna Colin Cameron.*
No comments:
Post a Comment