Ket Nagsubli ni Antonio idiay Hawaii...

[Nabulod laeng ti ladawan a naaramat]

["Mapankayo iti eskuela. Agbasa a nalaing ta daytoy ti tulbek ti naranraniag a masakbayanyo. No nakaadalka, al-alisto ti agsapul iti trabaho ket awaten ti nangatngato a sueldo. No adda inrugi a saan a natuloy, ileppasmo..."]

ANTONIO BERNARDO, walopulo ket pito ti tawenna. Maysa a sakada a nagsubli iti Hawaii idi 1946. Nasingpet ken pagwadan nga ama.


Nayanak ni Antonio idi Mayo 8, 1918, idiay Santa Maria, Iloccos Sur.


Kadua ni Antonio ni Lucena, ti inana, a nagpa-Hawaii idi 1926. Ngem agpada a nagsubli da Antonio ken Lucena iti Filipinas idi 1933. Nagsubli dagiti agina idiay Pangasinan tapno sadiayen nga agnaedda.



Ti panagsubli ni Antonio idiay Hawaii-
Kalpasan ti Maikadua a Gubat ti Sangalubongan, tawen 1946, nagsubli ni Antonio idiay Santa Maria, Ilocos Sur tapno bisitaenna dagiti kabagianna.


Iti dayta a tawen a panagsubli ni Antonio iti Filipinas, nairana idi ti panagrekruta wenno panagawis dagiti pannakabagi ti Hawaiian Sugar Plantation Association [HSPA] dagiti lallaki iti Ilocos Region a mayat a mapan agtrabaho iti plantasion ti kaunasan ken kapinyaan ti Hawaii. Ta awan ti makuna a nasayaat a panggedan wenno pagserkan a trabaho iti Filipinas kalpasan ti gubat. Gapu iti kaawan a pagtrabahoan ti naruay a Filipinos, nangruna dagiti Ilocano kadagidi a tiempo, inawat ni Antonio ti awis ti HSPA ket nagpirma iti kontrata tapno mairaman daytoy iti trabaho nga agur-uray iti Hawaii.


Nagrubbuat ti barko nga S.S. Maunawili iti pantalan ti Cabugao, Ilocos Sur. Kadua ni Antonio dagiti sabsabali pay a lallaki a nagpa-Hawaii. Ket bayat ti panaglayag ti barko iti nalawa a taaw ti Pasipiko, intangsit ni Antonio a natalinaay ti panagbiaheda. Saan ketdi a nagsakit ni Antonio bayat ti biahe.


Apaman a nakadanon ti barko a nagluganan ni Antonio iti sakup ti baybay ti Hawaii, dimmagas nga immuna ti barko iti Big Island. Nagidissaag kadagiti sumagmamano a lallaki a naidestino nga agtrabaho iti dayta nga isla. Kalpasanna, naglayon ti barko iti Maui a destino ni Antonio.



Trabaho ken Ayat...
Ti isla ti Maui ti pinal a destinasion ni Antonio. Apaman a nakadissaag dagitoy a lallaki manipud iti barko a naglugananda, intarapnus ti kompania ida iti Kampo Pulehu, a sadiay metten ti nakaibayan dagiti kassangpet. Dagus met a nagtrabaho ni Antonio iti Maui Agriculture ti Paia. Idi nagbayag, naikappon ti Maui Agriculture iti Hawaiian Commercial & Sugar [HC&S] Company.


Saan a nagbayag ni Antonio ken dagiti padana a kassangpet iti Kampo Pulehu, nayakarda iti sabali a kampo- ti Camp Kehoa.


Nupay kabarbaro ni Antonio iti kampo a nakayakaranda, kasla saanen a gangannaet kenkuana ti lugar idi naam-ammona ti maysa a balasang nga agnagan iti Jeannette Esther Dagdag. Iti damo a pannakasirig ni Antonio ken ni Jeannette, dina mailadawan ti ragsak a mariknana. Ket pudno, nagayat ti baro iti balasang.


Impudno ni Antonio ti kaririknana iti balasang, ngem adu ketdi a pannubok ti impasabatna iti baro. Ngem saan a nagsarday ti baro a nagdaton iti balasang. Dina sinayang iti tunggal kaadda a gunadawayna a makisarita ken ni Jeannette. 

Adu nga oras, aldaw, bulan ti imbubos ni Antonio iti panagaremna ken ni Jeannette agingga nga inawat met laeng ti balasang ti ayat nga idatdaton ti baro kenkuana.


Nagkallaysa ngarud da Antonio ken Jeannette idi Oktubre 16, 1959.


Maysa a local born ni Jeannette. Nayanak iti Lahaina, Maui, ngem dimmakkel idiay Santa Maria, Ilocos Sur. Nagsubli ni Jeannette iti Hawaii idi mangrugin nga agbalasang.


Idi tawen 1960, bimmukod da Antonio ken Jeannette. Gimmatangda iti bukodda a balay iti Kahului.


Nagduduma ketdi ti sinerkan a trabaho ni Antonio iti HC&S a kas iti weedicides, naglammua [cutting grass], ken isu ti napusgan a mangkita ti drip irrigation system a mausar a pagpasayak iti kaunasan. Malaksid iti dayta, nagtrabaho pay iti Paia Mill, iti fire room- lugar a pagpataudan iti alibungubong a para iti nasao a kiskisan.


Iti Komunidad ken Pamilia...
Nagbalin nga aktibo a miembro da Antonio ken Jeannette iti organisasion dagiti Filipinos kas iti Kahului Filipino Community Association [KFCA], Saranay Maui [SM], United Sons and Daughter of Ilocos Region [USDIR], ken Santa Marians of Maui [SMM].


Paggugusto ken kaay-ayo unay dagitoy nga agkaingungot iti agmula kadagiti nagduduma a klase ti natnateng a kas iti tarong, mani, kardis [lima beans/pigeon peas], papaya, kdpy. iti uneg ti inaladan ti pagtaenganda.


Dua ti nagbalin a bunga ti ayan-ayat da Antonio ken Jeannette, bin-ig a babbai:
Ni Milagros, inaunaan. Nagadal ken nagturpos iti University of Hawaii [UH]- Manoa, iti karera a Business Adminstration with Emphasis in Accounting. Nagtrabaho iti eskuela a pagbasaan ti anakna, ni Jeremiy, iti New Mexico. Nayasawa ken ni Marck McMillan.


Ni Dr. Bernadette ti maikadua. Nagbasa ni Bernadette iti Georgetown University, Washington D.C., Medical School at the Washington University, Louis, Missouri.


Ti Barnes-Jewish Hospital ti St. Louis ti ibilang ni Bernadette a kas maikadua a pagtaenganna. Nagtrabaho a kas maysa nga Obstetrician/Gynecologist iti Western Suburb of Chicago, Illinois. Nayasawa ken ni Benjamin Bresneck. Maysa ti anakda, ni Tyler Matthew.


Kadagitoy a nagun-od a balligi da Antonio ken Jeannette iti biag, magustoanda pay ti agpasiar. Napasiarda metten dagiti lugar a kas iti San Juan, Puerto Rico; Sto. Domingo, Sta. Lucia, Antigua, St. Marten ken St. Thomas. Saan met a malibtawan dagiti agkaingungot a pasiaren dagiti annak ken appokoda iti Mainland.


Nabatad kedti ti balakad ni Antonio kadagiti agtutubo: "Mapankayo iti eskuela. Agbasa a nalaing ta daytoy ti tulbek ti naranraniag a masakbayanyo. No nakaadalka, al-alisto ti agsapul iti trabaho ket awaten ti nangatngato a sueldo. No adda inrugi a saan a natuloy, ileppasmo..."


Kunana met kadagiti kapatadanna: "Agragsak ken agrag-o. Imutektekan ken riknaen ti pudno a kaipapanan ti biag agingga a kabaelan. Agbiaheka!"


KET NAGSUBLI NI ANTONIO IDIAY HAWAII...
Rudy Ram. Rumbaoa
wwwammuenpaydaytoysakada.blogspot.com