Managayat ken Manangipateg da Leo ken Ida

MANAGAYAT KEN MANANGIPATEG DA LEO KEN IDA
ni Rudy Ram. Rumbaoa

Ti balakad ni Leo kadagiti ubbing ken agtutubo: "Agbasa, mapan iti eskuela. Agbalin a napudno uray kasano ti rigat ti biag, respetaren dagiti nagannak ken sabsabali, ayaten ti dadduma saan laeng iti bagi, ken saan nga agsigarilio." Para kadagiti nataengan, kuna ni Leo: "Aywanan ti salun-at babaen iti panagwatwat, agipauneg iti bitamina, mangan iti nateng ken prutas, saan nga uminum iti nasanger ken isardeng ti panagsigarilio."

LEO VISITACION, Sakada.

Managayat a tao ni Leo ta isagutna ti amin nga adda kenkuana para iti pagsayaatan ti sabali- nangruna iti dungdungngoenna nga asawa, dagiti annakna, step children, ken appokona.

Ngem asino ni Leo Visitacion?
Nayanak ni Leo idi Disiembre 3, 1921 idiay Bangui, Ilocos Norte. Pinetisionan ni angkelna, Pedro Soriano, maysa a Sakada a napan iti Hawaii idi 1930's, ken naidestino nga agtrabaho iti Kahuku Sugar Plantation idiay Oahu.

Idi tawen 1946, naglugan ni Leo Visitacion iti barko nga S.S. Maunawili manipud iti Pantalan ti Salomague, Ilocos Sur. Kadua ni Leo dagiti dadduma a Sakada kas kada: Valentin Ragasa, Mauricio Villanueva ken dadduma pay a dina mainaganan. Simmanglad ti barko a naglugananda iti Kahului Harbor kalpasan ti sumagmamano a lawas a panagbiaheda. Orihinal a naidestino ni Leo nga agtrabaho iti Lahaina Pioneer Mill. Naibaon ni Leo idiay Maui Pine Plantation iti Haliimaile. Sinarabo ida ti Dios-ti-aluadna nga angkelna, ni Marcos Ruiz ken Pedro Balbag. Kinabbalay ni Leo da Saturnino Vite ken Teodoro Yadao iti kabalbalayan ti plantasion iti purok ti Haliimaile. Nabayadan ni Leo iti 50 cents iti tunggal oras a panagtrabahona iti Maui Pine Plantation. Agpuros ken urnosenna dagiti pinya, agparaspas iti ruot, drayber iti trak, ken nagtrabaho pay kas maysa a karpintero, agtarimaan iti balay [no off-season ti panagpuros iti pinya].

Linagip ni Leo dagidi nga aldaw. Kunana, kukua idi ti Maui Pine Company dagiti balay a nagtarusanda. Agrenta amin dagiti trabahador iti dayta a balay a paupaan ti MPC agingga iti 1960's, idi madesisionan ti kompania nga ilako dagiti nasao a balbalay kadagiti trabahador. Magatang ti nasao a babbalay iti kalainganna a presio nga $2,000.00 iti tunggal maysa. Nupay kasta iti kababa ti presiona idi, nangina para kadagiti tattao a gumatang iti dayta a balay.

Iti Haliimaile Camp, naipatakder ti Filipino clubhouse iti sentro ti kampo no sadino a ditoy ti pagguummongan dagiti tattao. Makaisem ni Leo a manglagip nga adu dagiti padaya/punsionan ken pasala kadagidi nga aldaw nangruna no madanonan ti selebrasion ti Rizal Day. Kaaduan kadagiti gundaway a dagiti lallaki ti agluto. Dina malipatan ketdi dagiti nalalasbang ken agkakapintas a babbai a naam-ammo ken naisalana kas kada: Agrifina Cabebe, Connie Balderas, Agnes Sagun, Conchita Andres, Dora Fuentes Lorico ken sabsabali pay a dina malagipen ti nagnaganda. Kaaduan a tiempo, addada iti biliaran [pool hall] nga adda iti tengnga ti kampo, ket magustoan unay ni Leo ti agistambay sadiay.

Paggaayat ni Leo ti agtrabaho iti Haliimaile ngem napukaw ti panagkaykaysa dagiti trabahador iti Maui Pine, daytoy ti gapuna nga immakar ni Leo iti Kahului Department [maysa a sangay wenno katulongan ti HC & S] kas maysa a karpintero. Nagtrabaho sadiay iti maysa a tawen. Manipud 1961- 1976, nakikappeng iti Sakata Construction. Iti daydi a panawen a pannakikamengna iti Sakata Construction, isu met ti panagturay ni Pres. Jimmy Carter, adda programa a SCET [maysa a training program] babaen iti panangiturong ti County of Maui. Ginundawayan ni Leo ti nagtrabaho iti dayta a programa iti tallo a tawen. Ti SCET kayatna a sawen, Super Cupboard Employment Training Program. Nai-pokus ti programa para iti panagdur-as ti kabukbukodan a kabaelan ken sirib.

Gapu ta kanayonna a birbiruken dagiti opurtunidad, nageksamen ni Leo ti Civil Service ket naigasatanna ti nakapasa. Daytoy ti nanglukat iti sabali a gundaway kenkuana. Ket babaen iti County of Maui, nakastrek iti Building Maintenance Program. Nagtrabaho sadiay agingga a nagretiro idi 1985 iti tawenna a 63.

Kalpasan iti dua a tawen manipud nagretiro, nagdesision ni Leo ket nagtrabaho manen kas caretaker. Kunana, masapul ti aktibidad para iti salun-atna, nupay maragsakan unay nga agyan iti balay a kaduana ti asawana, ni Ida, tapno tumulong a mangkita kadagiti appokona. Part-time job ni Leo ti kina-caretaker. Agtrabaho iti 15 nga oras iti tunggal lawas ken agtrabaho laeng daytoy iti aldaw ti Sabado ken Domingo. Para ken ni Leo, magustoanna daytoy a trabaho ta madennaanna dagiti appokona iti weekdays.

Pagulidanan nga agasawa da Leo ken Ida ta debosionado ken agtalekda iti tunggal maysa. Ket maysa kadagiti magustoanda nga estoriaen ti "estoria ti ayan-ayatda." Kinapudnona, ammoda a tulongan ti tunggal maysa ken lagipen dagiti di kalipatan paspasamak idi panawenda.

Ti Pamilia
Nagam-ammo da Leo ken Ida iti umuna a gundaway iti panagbuniag ni Virginia Supnet, agpada a ninong ken ninang dagitoy. Napintas ni Ida, ngem ubing a nabalo. Nagtrabaho iti Central Pacific Bank, kayo pay laeng idi ti pasdek daytoy a masarakan iti nagtakderan ti Burger King iti agdama.

Kas kostumbre dagiti empliado ti banko nga agur-or ken agimbitar iti kliente nga agdeposito ti kuarta iti bangko, nasarita ni Ida kadagiti am-ammo ken gagayyem ni Leo nga awisenda met daytoy iti bangko a pagpapaayanna. Uray pay ti angkel ni Leo, ni Marcos Ruiz, inawisna met ni Leo a mangpadas ti agdeposito iti CPB tapno maam-ammona ni Ida. Binilin pay ni Marcos ni Leo nga ikasarna nga insigida ni Ida ta adu dagiti Hapon nga agrayo kenkuana. Ket gapu iti dayta, nakarit ti pakinakem ni Leo a napan iti nasao a bangko. Ngem siniguradona nga iti umuna a gundaway a papanna iti bangko, dayta ti rugi ti agnanayon a relasionda ken ni Ida. Ket manipud idin, naginnasideg ti riknakda. Mapanda agbuya iti sine, iti night club [Tokyo Tei, masarakan daytoy iti Dr. Savona's, Dr. Don's iti asideg ti Hokama iti agdama].

Kalpasan iti ababa a panawen a panagaremna ken ni Ida, inawis ni Leo nga agkallaysada. Kas maysa a tradision ti Filipino, inturtured ni Leo ti napan iti pagtaengan ni Ida tapno dawatenna ti pammalubos dagiti nagannakna nga ikallaysana ti balasangda. Idi Nobiembre 18, 1967, nagkallaysada ngarud ket maibilang daytoy kadagiti maysa a kadakkelan a padaya iti Hale Nanea [maysa a pasdek a masarakan idi iti Kahului Harbor]. Iti agdama, agnaedda iti Kahului.

Naparaburanda Leo ken Ida iti innem ken edukado nga annak
Isuda: Bernard Barbero, inauna, nagadal iti Maui Community College [MCC] ken majored iti Liberal Arts. Agtrabaho daytoy iti McCabe Hamilton Renny kas Estividore Supervisor. Nayasawa ken ni Virgie, maysa a Loan Officer ken pangulo ti kompania a maawagan iti Up Up and Away Decor Baloon. Dua ti annakda a lallaki: da Desmond ken Brent.

Maikadua ni Wilburt Barbero. Nagturpos iti College of Norte Dame nga addaan iti degree nga Interior Decorating. Agtrabaho iti Tommy Bahamas idiay Lahaina.

Ni Lee Barbero ti maikatlo. Nagadal iti MCC ken majored iti Carpentry. Agtartrabaho daytoy iti Wailea Old Blue kas Golf Course Maintenance person. Nayasawa ken ni Tanya, maysa a Registered Medical Assistant ken Nursing Supervisor, kaduana ni Dr. Medina. Da Lee ken Tanya ti Maui Community Coordination Couple Worldwide Marriage Encounter. Maysa ti anakda, ni Marlena.

Maikapat ni Lisa Moore. Nagturpos iti Unibersidad ti Hawaii- Hilo ken iti Unibersidad ti Hawaii- Manoa, majored iti Medical Techonology. Agtrabaho iti Maui Prosecutor's Office. Nayasawa ken ni Sean Moore. Dua ti annakda: Cameron ken Caitlin.

Ni Juliet Hammonds ti maikalima. Nagturpos iti U.H,- Manoa ken majored iti Liberal Arts. Agtrabaho iti Maui Medical Group. Nayasawa ken ni Earol Hammonds, agdama nga agpapaay iti armada ti Estados Unidos. Dua ti annakda: Jewel ken Elisa.

Inaudi ni Danny kadagiti annakda Leo ken Ida. Agtrabaho daytoy kas Security Guard iti Kihei.

Ti balakad ni Leo kadagiti ubbing ken agtutubo: "Agbasa, mapan iti eskuela. Agbalin a napudno uray kasano ti rigat ti biag, respetaren dagiti nagannak ken sabsabali, ayaten ti dadduma saan laeng iti bagi, ken saan nga agsigarilio." Para kadagiti nataengan, kuna ni Leo: "Aywanan ti salun-at babaen iti panagwatwat, agipauneg iti bitamina, mangan iti nateng ken prutas, saan nga uminum iti nasanger ken isardeng ti panagsigarilio."

Aktibo a miembro da Leo ken Ida iti Christ the King Church. Ni Ida ti Eucharistic Minister, tulongan ni Leo ni Ida dagiti trabahona iti simbaan.

Managayat ken manangipateg a nagannakda Leo ken Ida, daytoy ti pinaneknekan dagiti annakda!"*