RICARDO CASIO: Isla ti Paraiso, Baro a Biag Kenkuana

[Kaabay ni Ricardo Casio ti winning machine
iti panagay-ayamna idiay Las Vegas]

[Rebecca Saldua, Ermelita Casio, Ricardo Casio, ken Eric.
Naala ti ladawan iti panagkasangay ni Ricardo.]

AM-AMMO ni Ricardo Casio a kas "Cardo" kadagiti gagayyem ken am-ammona. Manipud Narvacan, Ilocos Sur, a nakayanakanna, nagturong iti Hawaii idi 1946.

Kadua ni Ricardo dagiti ginasut a lallaki iti panagturongna iti Hawaii, a maymaysa laeng ti gagemda amin: "sapulen ti naranraniag a masakbayan ken gasat iti isla ti paraiso." Ta narigat ken awan ti natalged a pagtrabahuan idi a tiempo. Sa maysa pay, lepleppas ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat.

Nayanak ni Ricardo idi Enero 28, 1924 iti nalengleng a barrio ti Parparia, ili ti Narvacan.

Ammo ni Ricardo no kasano ti rigat ti panagbiag, ta napasaran ken namulagatanna daytoy manipud kinaubingna. Ket gapu ti daytoy, no mabalbalin, dina kayat a mapadasan ti rigat a linak-am dagiti nagannakna. 

Agtawen laeng ni Ricardo iti 22 idi madesisionanna ti mapan iti Hawaii. Naawat a naglugan iti barko nga S.S. Maunawili babaen iti bileg ti petision ti Dios-ti-aluadna Jose Cabanayan. Ket apaman a nakasanglad ti barko a naglugananda iti pantalan ti Kahului, Maui, dagus nga inlugan ida dagiti personnel ti Hawaiian Commercial & Sugar Company [HC &S] iti trak karaman dagiti dadduma pay a lallaki a pakaibilangan da Alejandro Cambe ken Pedro Cabudol tapno maitulodda iti kampo a pakaibalayanda, iti Camp 13. Masarakan daytoy a kampo iti nagbaetan ti Puunene ken Kihei, ngem nagbalin itan a kataltalonan ken pagmulaan ti unas.

Maysa a pagwadan a plantation camp ti Kampo Trese. Naulimek a lugar. Napalawlawan daytoy iti kaunasan. Saan pay nga aspaltado wenno sementado dagiti kalsada a kumamang iti kampo idi. Sa maysa, kabatoan ken tapoktapok ti pagnaan. Adda met pampubliko a banio ken kasilias. Ngem idi mapaseraan ti kampo idi tartaraudi ti tawen 1950s, immakar ni Ricardo iti sabali a kampo, iti Alabama Camp nga asideg iti kiskisan ti Puunene.

Iti uneg ti nasao a kampo, naragsak dagiti lallaki nga agindeg ditoy nupay nagtitiponan ti sabali a puli ta adu dagiti aktibidad a maang-angay kas paset metten ti pagliwliwaanda. Kas koma iti Rizal Day Celebrations ken punsionan. Wenno paboda, birthday ken buniag. Amin dagitoy a pasken ket nalatak idin iti kampo. Ngem kas iti Kampo Trese, napaserraan ti Alabama Camp idi 1963. Immakar manen ni Ricardo iti Kahului, iti Naholo Circle.

Pagpiaanna ken ni Ricardo, trabahuenna ti aniaman nga idiaya ti HC &S kenkuana. Kas koma ti panaglammua, pasuyotanna iti pestisidio dagiti ruot ken uray pay iti panangimaniher ti irigasion. Nagbayag dita a trabaho agingga a nagretiro idi 1986. 

Kuna ni Ricardo nga adu a rigatna iti trabaho, ngem inan-anusanna. Agawat laeng iti 50 sentimo kada oras a panagtrabahona nga agmalmalem. No dadduma, aglabes pay iti walo nga oras, wenno ti naituding nga oras a panagplanto iti trabaho. Inan-anusanna ketdi. Pinampanunotna ti masakbayan ti pamiliana. Ngem sakbay ti panagretirona, napadasanna pay laeng ti nagawat iti 7 a doliar iti kada oras a panagtrabahona iti kataltalonan.

Taldiap iti Ina a Daga a Naggapuan

Iti Filipinas kabayatan ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat, nagserbi ni Ricardo iti Philippine Army babaen ti mandar ken panangiturong ti gobierno iti Estados Unidos.

Immuna a nayasawa ken ni dati ken Dios-ti-aluadna Veronica Acoba. Awan ti anakda, ngem nagadaptarda iti tallo nga ubbing: Nagnaed ni Richard idiay South Carolina ken nayasawa ken ni Karen. Lima ti annakda a lallaki.

Dagiti dua pay a naadaptar nga ubbing isu da: Valerie, adda iti Nevada ken nayasawa ken Jeff Farley; ken ti maysa isu ni Robert, adda iti Maui. Ni Imelda ti kasimpungalanna, ken addaanda iti uppat nga annak.

Iti maikadua a gundaway, nagasawa manen ni Ricardo. Ni Ermelita "Mely" Elevena ti pili ti puso ni Ricardo. Ket segun ken ni Ricardo, managayat ken manangipateg ni Mely. Tubo iti Tayum, Abra, ni Mely ken nagam-ammoda laeng ken ni Ricardo babaen ti penpal.

Linagip ni Ricardo a nayam-ammo laeng kenkuana ni Ermelita babaen ti maysa a nasinged a gayyemna, ni Eusebia Cabudol. Nagkasar dagti dua iti Manila idi Marso 3, 1980. Ket kalpasan iti nakurang a walo a bulan, idi Nobiembre, simmaruno ni Ermelita iti Hawaii. Naparaburan dagitoy nga agasawa iti maysa a nalungpo nga anak a lalaki, ni Eric.

Nagtrabaho ni Eric iti Maui Hansen Distributor. Balligi met a negosiante ni Mely. Nalatak dagiti creative craft ken goods a lako ni Mely kadagiti Carft Fairs ken kadagiti lokal a pagtagilakuan ken merchandize iti Maui.

Maysa nga avid fan reader iti Bannawag ni Ricardo. Paggugustona a buyaen dagiti paboritona a pabuya ken telenovela iti Filipino channels malaksid ti kanayon a panagbiahena nga agturong iti Las vegas tapno agliwliwa.

Kuna ni Ricardo kadagiti kapatadana: "Agragsak, nanamen ti bunga ti rigat nangruna no nagretirokan. Sansanen ti agwatwat, agkararag para iti nasaysayaat a salun-at."

Binalakadanna dagiti agtutubo: "Denggen dagiti nagannakyo. Ipangag ti pammagbagada. Saan koma nga ipalubos a payagos ti panunot kadagiti madi nga aramid ti dadduma nga agtutubo. Agbasa. Agbalin a manakman."

Da met la Ricardo ken Ermelita ti nagbalin nga instrumento iti pannakapetision dagiti kakabsat ken pampamiliada tapno makaadakda ken padasen ti biag a maited ti Hawaii kadakuada.

Dagiti kakabsatda a lallaki ken babbai: Ignacio Casio [pimmusayen], Librado Casio, Artemio Casio, Juanita Casio [agnaeden iti Filipinas], Revelina Casio, ken Petra Casio [pimmusayen].

.

.

.

.

.

RICARDO CASIO: Isla ti Paraiso, Baro a Biag Kenkuana

Rudy Ram. Rumbaoa

ammuenpaydaytoysakada.blogspot.com

[nabulod dagiti ladawan a nausar]