Panagtutunos, Panangipateg ken Taginayonen ti Makikappia iti Sabali...

ARSENIO MIGUEL JACINTO: "Panagtutunos, Panangipateg ken Taginayonen ti Makikappia iti Sabali..."
ni Rudy Ram. Rumbaoa

[Nabulod laeng ti ladawan a naaramat. Maysa a buya dagiti sakada a mangdaldalus iti lawlaw dagiti pinya a naimula]

Balakad ni Arsenio kadagiti nataengan: "Panagtutunos ti sangkaamaan. Panangipateg iti tunggal maysa nga awan ti innimonan." Para kadagiti agtutubo, kuna ni Arsenio: "Agsakdu iti napintas nga edukasion, agpartuat nga awan iti riribuk, taginayonen ti makikappia iti sabali."

MAIKATLO nga anak da Dios-ti-aluad a Victorino ken Teresa Miguel Jacinto. Napan ni Arsenio Jacinto idiay Hawaii a kas maysa kadagiti naawagan iti Sakada idi tawen 1946 tapno makidaksanggasat ken sapulenna ti naranraniag a masakbayan nga agpaay iti bukodna a pamilia.

Nayanak idi Disiembre 14, 1921, ken dimmakkel iti Siudad ti Laoag, pagilian a Filipinas. Iti ipapanna idiay Hawaii, inesponsoran ni ulitegna a Perpecto Baraoidan a kas maysa a contract laborer.

Agtawen laeng iti beinte singko idi panawanna ti ili a nakayanakanna. Napan iti Hawaii a kaduana ti kabsatna, ni Alejandro Jacinto, ti kasinsinna, ni Jose Alipio, ken Alfredo Saribay. Nagluganda iti barko nga S.S. Maunawili.

Nagrubbuat dagiti uppat a lallaki manipud iti pantalan ti Salumague, Cabugao, Ilocos Sur, idi Agosto 30, 1946 ket simmanglad ti naglugananda a barko iti Kahului Harbor, Maui, kalpasan ti sangapulo ket innem nga aldaw a panagbiahe iti taaw. Apaman a nakadanonda iti destinoda, nailuganda iti trak tapno maipanda iti Pioneer Mill Co. Ltd. ti Lahaina.

Naibalayda da Arsenio ken dadduma pay a sakada iti Waine'e Village, maysa a plantation camp nga adda iti asideg ti Pioneer Mill. Nagindeg dagitoy iti kampo nga addaan iti walo a kuarto, maysa a kusina ken maysa pagdigosan. Agarup sangapulo ket innemda amin a nagyan iti dayta a balay. Naipaayan iti paglutoan ti tunggal dua a katao.

Kalpasan ti tallo nga aldaw, nangrugi a nagtrabaho ni Arsenio iti kataltalonan a kas grass cutter. Nagtrabaho ditoy iti unos ti makatawen. Nasuelduan iti 40 sentimos iti kada oras wenno $2.30 iti kada aldaw. Kalpasan ti maysa a tawen, nagbirok iti sabali a trabaho- irrigator, ken trabahona agingga a nagretiro idi 1983 a masuelduan iti $10.00 iti kada oras.

Biag iti Waine'e Village ken ti trabahona
Iti Waine'e Village, kaay-ayoda ti agay-ayam iti basketball, volleyball ken uray pay ti pallot [chicken fight]. Paggaayatda pay ti makidar-ay kadagiti pasala a kas iti social dances, a maawagan pay iti Manzo, no sadino nga agbayad ti lalaki tapno maisala ti kursunadana a babai. Maaramat ti mau-or a kuarta iti pasalaan a pagbayad kadagiti sabsabali pay a pasken wenno pangsuporta kadagiti agtutubo a babbai nga agkandidata a reyna iti communal celebrations kas iti Rizal Day.

Bayat iti panagtrabahona iti Pioneer Mill, nagbalin a miembro ni Arsenio iti International Longshore Warehouse Union [ILWU]. Nagbalin nga instrumento ti ILWU a nagdur-asan ti kondision ti trabaho dagiti miembrona, kas iti pannakaingato ti sueldo, health benefits ken dadduma pay a kalintegan dagiti mangmangged. Malagip unay ni Arsenio a nakipaset iti dua a welga nga inangay ti unyon.

Kalpasan a nagretiro iti Pioneer Mill, nagtrabaho kas part-time iti Lahainaluna High School, Lahaina Intermediate, ken Sacred Sacred Heart School, kas maysa a custodian.

Idi tawen 1963, nakasaganan ni Arsenio Jacinto iti naestaduan a panagbiag. Naam-ammona ti ubing ken napintas a balasang iti Siudad ti Laoag, iti nagan a Victorina Lazaro, a naam-ammo laeng ni Arsenio babaen iti surat. Nairana unay nga agpagayam ti Ama ni Victorina, ni Estanislao Lazaro iti kabsat ni Arsenio, ni Filemon Jacinto. Gapu iti daytoy, nagbalin a rangtay dagiti dua nga agpagayam, da Estanislao ken Filemon, a nangipasirig ti ladawan ni Victorina ken ni Arsenio ket ginutigotda daytoy a mangipatulod iti surat ken ni Victoria. Nagballigi dagiti impatulod a surat ni Arsenio ken Victorina.

Idi nagsubli ni Arsenio diay Filipinas iti tawen 1965, bulan ti Disiembre, nagam-ammoda Victorina ken Arsenio iti personal, iti Manila. Nagkallaysa ngarud dagiti dua iti Embahada ti Estados Unidos iti Manila idi Disiembre 1965, ket naangay ti kallaysa iti simbaan iti Laoag idi Enero 5, 1966. Nagdennada laeng iti maysa a bulan sakbay a nagsubli ni Arsenio iti Hawaii idi Pebrero 5, 1966. Di nagbayag, nagdenna met laeng da Arsenio ken Victorina iti Hawaii idi Oktubre 15, 1966.

Bunga ti Ayan-ayat
Naparaburan da Arsenio ken Victorina iti uppat nga intelehente nga annak:
Ni Arthur ti inaunaan. Nagadal ken nagturpos iti Sacred High School ken Lahainaluna High School, kalpasanna, simrek iti armada manipud 1986-1990. Naidestino idiay West Germany iti tallo ken kagudua a tawen. Maysa daytoy a vechicle mechanic. Nagtrabaho iti Westin Maui kas irrigation groundskeeper. Nayasawa ken ni Dawn, maysa ti anakda, ni Malino, ngem addaan iti tallo nga annak manipud iti umuna nga asawana, da Cassie-Ann, Arthur ken Bryce ken dua ti siumanna da Makana ken Kalalani.

Maikadua ni Edith Jacinto. Nagturpos iti Sacred Heart High School, Lahainaluna ken Chaminade University no sadino a naawatna ti kina-Bachelor of Business Administration Degree in Accounting. Nagtrabaho kas Adminstrative Manager iti Bubba Gump Shrimp Co.

Ni Jane Arruda, maikatlo. Nagturpos iti Sacred Heart School, Lahainaluna ken iti Unibersidad ti Hawaii. Naawatna ti kina-Bachelor of Arts Degree in Fashion Merchandising. Nagbalin daytoy a Consierge Specialist Supervisor ti Westin Maui Resort. Napili a third runner-up idi nakisalip iti Miss Maui Filipina Pageant idi 1995. Kaay-ayona ti agsala iti hula iti Old Lahaina Luau kasta met iti agbaniaga. Nayasawa ken ni Keli'i Arruda. Dua ti annakda, ni Mason ken Leimamo.

Ti buridek kadagiti Jacinto, ni Lorraine Young. Nagatendar iti Sacred Heart School, Lahainaluna [Class Salutaturian- Class of 1996]. Naawatna ti kina-Bachelor of Arts Degree in English [Creative Writing]. Isu ti Desktop Publishing Specialist ti Lahaina Galleries, Inc. Maysa pay daytoy a Pre-School teacher idiay Florida sakbay a nagsubli iti Maui. Napadayawan daytoy kas tsampiyon iti Maui District Spelling Bee idi 1988. Nayasawa ken ni Troy Young. Maysa ti anakda, ni Justice.

Balakad ni Arsenio kadagiti nataengan: "Panagtutunos ti sangkaamaan. Panangipateg iti tunggal maysa nga awan ti innimonan." Para kadagiti agtutubo, kuna ni Arsenio: "Agsakdu iti napintas nga edukasion, agpartuat nga awan iti riribuk, taginayonen ti makikappia iti sabali."

Kaay-ayo ni Arsenio ti mapan iti sabali a lugar. Napadasannan ti nagpasiar idiay Las Vegas, Washington D.C., Atlantic City ken San Francisco. Paggaayatna ti agbuya iti wrestling, agmula kadagiti nagduduma a natnateng ken ag-baby sit kadagiti appokona. Aglaba pay iti bukodna a pagan-anay ken agdalus ken aglammua iti arubayan ti balayda.

Nagbalin a rangtay ni Arsenio kadagiti dua pay a kakabsat ken kakabagianna iti ipapanda idiay Hawaii.*