 |
| [nabulod laeng ti ladawan a naaramat] |
TARIPATOEN TI BAGI, DENGGEN TI PATIGMAAN DAGITI
NAGANNAK
ni Rudy Ram. Rumbaoa
Kuna ni Maximo kadagiti nataengan ken kaedadna: "Taripatoen ti bukod a salun-at babaen iti panagipauneg kadagiti nasustansia a taraon." Para kadagiti agtutubo kunana: "Denggen ti patigmaan dagiti nagannakyo." Innayonna, "Isuro koma dagiti nagannak dagiti annak seknan ti masakbayan."
MAYSA ni Maximo Cabania, agtawen iti 16, a simmangpet iti Honolulu idi Enero 15, 1931. Maysa a Sakada.
Naglugan ni Maximo a kaduana pay dagiti sabsabali pay a lallaki iti barko a maawagan iti S.S. President Lincoln. Nagrubbuat ti barko iti pantalan ti Manila idi Disiembre 30, 1930. Ket kas met iti arapaap dagiti dadduma a sakada, napan ni Maximo iti Hawaii para iti naranraniag a masakbayan.
Matangdanan ni Maximo iti $1.00 iti kada oras a panagtrabahona iti kapinyaan ken kaunasan.
Asino ni Maximo Cabania?
Nayanak ni Maximo iti Lanipao, maysa a barrio ti Narvacan, Ilocos Sur idi Nobiembre 13, 1914. Iti lugar a naggapuan ni Maximo, adu a rigat ti nagpasaran ti pamiliana isu't gapuna a daytoy ti nangiduron kenkuana a mapan mangged iti Hawaii tapno maisakad ken mailung-aw ti pamiliana iti rigat.
Nagtrabaho ngarud iti Honoka'a Plantation iti isla ti Big Island iti tallo a bulan apaman a nakasangpet iti Hawaii. Naggabut iti root ken nagputed iti unas. Manipud dita, immakar iti Ola'a Plantation ket nagtrabaho iti tallo a tawen; adda pagpadaan ti baro a trabahona iti dati a naggapuanna- ti Honoka'a.
Idi 1934, napan idiay Kauai ket nagtrabaho iti Hawaiian Sugar Company. Malaksid laeng iti panaggabut ti root ken panagputed iti unas, nagtrabaho iti irrigation system ken naital-o ti saadna kas maysa a suberbisor wenno iti aw-awaganda iti "luna."
Kaay-ayo ni Maximo ti agbaniaga iti sabali-sabali a lugar ket idi 1941, immakar manen daytoy idiay Honolulu ket simrek iti Dole Plantation ti Whitmore, Wahiawa. Idiay, naggabut iti root, nagpuros ti pinya sana ilugan iti pineapple truck ken nagbalin pay daytoy a truck driver. Iti dayta a tawen, isu met idi ti ibebettak ti Maikadua a Gubat ti Sangalubongan. Dayta met a tiempo ti plano ni Maximo a mapan agbakasion idiay Filipinas, ngem gapu iti gubat, imbabawina.
Ket idi 1946, iti Pearl Harbor ti Honolulu, nagbirok iti sabali a manggedan- nagbalin daytoy a finger lift operator. Ditoy nga idiskarga ken agikarga kadagiti maibiahe a kargamento iti warehouses. Ket gapu iti nagbalin nga ekspiriensana iti Pearl Harbor, nagpirma iti kontrata nga agturong idiay Johnson Islands idi 1953 tapno agpintura kadagiti tanke a pakigubat iti uneg ti innem a bulan. Kalpasan ti kontratana, nagsubli iti Dole Plantation.
Kadagita a tiempo, kayatna manen a suboken ti sabali a lugar ken kompania a pagtrabahoan. Nagdesision a napan idiay Maui tapno sumrek iti Maui Pineapple Company iti Haliimaile, Maui. Naibalay daytoy a kaduana pay ti tallo a lallaki nga awanan iti asawa/batselor. Isuda: ti-Dios-aluadna Teofilo Lobusta, Mariano Supnet ken Castor Tadena.
Iti plantasion, agpuros ni Maximo iti pinya, aggabut iti root, agmaneho iti pineapple trucks ket i-deliberna iti cannery; nagbalin a luna kadagiti agdadamo nga agtrabaho. Naidestino pay a nagtrabaho iti experimental station, ken nagserbi pay a maysa a maintenance worker ti Baldwin Homes sakbay a nagretiro idi 1970.
Biag iti Kampo
Iti Haliimaile Camp, adda kooperasion iti tunggal maysa ta uray lallaki wenno babbai, pagsisinublatanda nga usaren ti community bathroom ken showers nga addaan laeng iti tabla a mamaglasin ken naitakup. Nagkatawa ni Maximo a nanglagip iti napalabas: "nga agaramid idi dagiti padana a lallaki iti maysa nga abut sada irungarong ti ramramayda iti bangir a banyo a paset ti pagdigosan dagiti babbai ket kasta unay ti ikkisda a makakita."
Bayat ti kaaddana iti Haliimaile, nagatendar ni Maximo kadagiti punsionan, nangruna iti pasala no mapili ti aribai para iti Rizal day ken dadduma pay a pasken. Sabali laeng ti pannakitienda dagiti trabahador iti Haliimaile store, iti agdama, maysan a nalatak a restauran ti dati a nagdissioan ti nasao a tianggi. Amin nga alaen wenno utangenda idi a naggapu iti tianggi ket maikkissay iti sumaruno a sueldoda. Agserbi pay ti tianggi kas Post Office.
Iti panaglabas ti panawen, adayo iti panunot ni Maximo ti panagasawa agingga iti 1965, idi simmangpet ti ina daytoy iti Hawaii, ni Esperanza Supnet Cabania, ta isu a mismo ti nangipalagip ken ni Maximo iti inna metten panagsimpa. Isungbat laeng ni Maximo a di pay nakasapul iti umno a babai a para kenkuana.
Ngem gasat siguro para ken ni Maximo ta iti dayta met la a tiempo, simmangpet ti sapsapulenna a babai a naggapu manipud iti Filipinas. Naipareha ti babai iti maysa kadagiti kabagian ni Maximo. Nagutigot ti rikna ni Maximo ken ni Teresita Paet, taga-Bantay, Ilocos Sur. Naam-ammo ni Maximo iti personal ni Teresita bayat iti panangbisitana kadagiti kabagianna idiay Honolulu. Nagam-ammoda iti apagbiit idi yam-ammo ni Maximo ti bagina ken ni Teresita bayat ti panaglabana kadagiti kawes. Para ken ni Maximo, na-love at first sight daytoy ken ni Teresita, ket ditoy a naluktan ti ridaw ti pusona tapno agipatulod kadagiti love letters ken cards iti tunggal aldaw. Kanayon pay a tawagan ni Maximo ni Teresita banag a kaburod unay ti naud-udi. No maminsan, marigatan ni Teresita ta kaaduan a tiempo, basaen ti miembros ti pamiliana dagiti ipatulod a surat ni Maximo, ken uray pay ti tawagna iti telepono. Gapu iti daytoy, marigatan unay ni Teresita nga agdesision. Immabot iti lima a tawen ni Maximo a nagarem ken ni Teresita tapno mapasukona ti puso ti balasang. Mamati ketdi ni Maximo iti pagsasao: "Adda napintas nga ibunga kadagiti ammona ti aganus ken aguray." Nagsakripisio ngarud ni Maximo.
Nagbanag met laeng
Adda ti pamilia ni Maximo idiay Honolulu a kas ken ni Teresita. Kinasarita dagiti nagannak ni Maximo ti dadakkel ni Teresita [adda idi ni Maximo iti Maui].
Iti Maui, adda idi Anti ni Teresita nga aggusto unay ken ni Maximo; ket kinasarita ti Anti ni Teresita ni Maximo. Babaen iti tulong ti agsumbangir a partidos, "maysa a danon," napagnunummoan a maisagana ti kallaysa. Idi ngarud Disiembre 30, 1978, nagkallaysa da Maximo ken Teresita idiay Honolulu.
Kalpasan ti kallaysa, immakar ni Teresita idiay Haliimaile, Maui, nga isu't nagbalin nga umok dagiti agasawa. Para ken ni Maximo, pudno, nabirokanna ti perpekto a babai ti pusona. Ket iti laksid ti diperensia dagiti edadda, managayat ken managipateg ni Teresita ken ni Maximo.
Ti Balakadna
Kuna ni Maximo kadagiti nataengan ken kaedadna: "Taripatoen ti bukod a salun-at babaen iti panagipauneg kadagiti nasustansia a taraon." Para kadagiti agtutubo kunana: "Denggen ti patigmaan dagiti nagannakyo." Innayonna, "Isuro koma dagiti nagannak dagiti annak seknan ti masakbayan."
Iti edad a 93, kabaelan pay laeng ni Maximo a dalusan ti aglawlaw ti pagtaenganda ken napisa nga ag-garden.Kalikagumanna pay ti agtrabaho para iti part-time job ngem problemana ti agmaneho. Intangsitna ketdi nga aglammua iti arubayan ti karrubana kas paset iti inaldaw nga ehersisyona. Paggaayatna met ti agpaspasiar wenno "ag-holo holo," a kaduan ni Teresita no day-offna.*
ni Rudy Ram. Rumbaoa
Kuna ni Maximo kadagiti nataengan ken kaedadna: "Taripatoen ti bukod a salun-at babaen iti panagipauneg kadagiti nasustansia a taraon." Para kadagiti agtutubo kunana: "Denggen ti patigmaan dagiti nagannakyo." Innayonna, "Isuro koma dagiti nagannak dagiti annak seknan ti masakbayan."
MAYSA ni Maximo Cabania, agtawen iti 16, a simmangpet iti Honolulu idi Enero 15, 1931. Maysa a Sakada.
Naglugan ni Maximo a kaduana pay dagiti sabsabali pay a lallaki iti barko a maawagan iti S.S. President Lincoln. Nagrubbuat ti barko iti pantalan ti Manila idi Disiembre 30, 1930. Ket kas met iti arapaap dagiti dadduma a sakada, napan ni Maximo iti Hawaii para iti naranraniag a masakbayan.
Matangdanan ni Maximo iti $1.00 iti kada oras a panagtrabahona iti kapinyaan ken kaunasan.
Asino ni Maximo Cabania?
Nayanak ni Maximo iti Lanipao, maysa a barrio ti Narvacan, Ilocos Sur idi Nobiembre 13, 1914. Iti lugar a naggapuan ni Maximo, adu a rigat ti nagpasaran ti pamiliana isu't gapuna a daytoy ti nangiduron kenkuana a mapan mangged iti Hawaii tapno maisakad ken mailung-aw ti pamiliana iti rigat.
Nagtrabaho ngarud iti Honoka'a Plantation iti isla ti Big Island iti tallo a bulan apaman a nakasangpet iti Hawaii. Naggabut iti root ken nagputed iti unas. Manipud dita, immakar iti Ola'a Plantation ket nagtrabaho iti tallo a tawen; adda pagpadaan ti baro a trabahona iti dati a naggapuanna- ti Honoka'a.
Idi 1934, napan idiay Kauai ket nagtrabaho iti Hawaiian Sugar Company. Malaksid laeng iti panaggabut ti root ken panagputed iti unas, nagtrabaho iti irrigation system ken naital-o ti saadna kas maysa a suberbisor wenno iti aw-awaganda iti "luna."
Kaay-ayo ni Maximo ti agbaniaga iti sabali-sabali a lugar ket idi 1941, immakar manen daytoy idiay Honolulu ket simrek iti Dole Plantation ti Whitmore, Wahiawa. Idiay, naggabut iti root, nagpuros ti pinya sana ilugan iti pineapple truck ken nagbalin pay daytoy a truck driver. Iti dayta a tawen, isu met idi ti ibebettak ti Maikadua a Gubat ti Sangalubongan. Dayta met a tiempo ti plano ni Maximo a mapan agbakasion idiay Filipinas, ngem gapu iti gubat, imbabawina.
Ket idi 1946, iti Pearl Harbor ti Honolulu, nagbirok iti sabali a manggedan- nagbalin daytoy a finger lift operator. Ditoy nga idiskarga ken agikarga kadagiti maibiahe a kargamento iti warehouses. Ket gapu iti nagbalin nga ekspiriensana iti Pearl Harbor, nagpirma iti kontrata nga agturong idiay Johnson Islands idi 1953 tapno agpintura kadagiti tanke a pakigubat iti uneg ti innem a bulan. Kalpasan ti kontratana, nagsubli iti Dole Plantation.
Kadagita a tiempo, kayatna manen a suboken ti sabali a lugar ken kompania a pagtrabahoan. Nagdesision a napan idiay Maui tapno sumrek iti Maui Pineapple Company iti Haliimaile, Maui. Naibalay daytoy a kaduana pay ti tallo a lallaki nga awanan iti asawa/batselor. Isuda: ti-Dios-aluadna Teofilo Lobusta, Mariano Supnet ken Castor Tadena.
Iti plantasion, agpuros ni Maximo iti pinya, aggabut iti root, agmaneho iti pineapple trucks ket i-deliberna iti cannery; nagbalin a luna kadagiti agdadamo nga agtrabaho. Naidestino pay a nagtrabaho iti experimental station, ken nagserbi pay a maysa a maintenance worker ti Baldwin Homes sakbay a nagretiro idi 1970.
Biag iti Kampo
Iti Haliimaile Camp, adda kooperasion iti tunggal maysa ta uray lallaki wenno babbai, pagsisinublatanda nga usaren ti community bathroom ken showers nga addaan laeng iti tabla a mamaglasin ken naitakup. Nagkatawa ni Maximo a nanglagip iti napalabas: "nga agaramid idi dagiti padana a lallaki iti maysa nga abut sada irungarong ti ramramayda iti bangir a banyo a paset ti pagdigosan dagiti babbai ket kasta unay ti ikkisda a makakita."
Bayat ti kaaddana iti Haliimaile, nagatendar ni Maximo kadagiti punsionan, nangruna iti pasala no mapili ti aribai para iti Rizal day ken dadduma pay a pasken. Sabali laeng ti pannakitienda dagiti trabahador iti Haliimaile store, iti agdama, maysan a nalatak a restauran ti dati a nagdissioan ti nasao a tianggi. Amin nga alaen wenno utangenda idi a naggapu iti tianggi ket maikkissay iti sumaruno a sueldoda. Agserbi pay ti tianggi kas Post Office.
Iti panaglabas ti panawen, adayo iti panunot ni Maximo ti panagasawa agingga iti 1965, idi simmangpet ti ina daytoy iti Hawaii, ni Esperanza Supnet Cabania, ta isu a mismo ti nangipalagip ken ni Maximo iti inna metten panagsimpa. Isungbat laeng ni Maximo a di pay nakasapul iti umno a babai a para kenkuana.
Ngem gasat siguro para ken ni Maximo ta iti dayta met la a tiempo, simmangpet ti sapsapulenna a babai a naggapu manipud iti Filipinas. Naipareha ti babai iti maysa kadagiti kabagian ni Maximo. Nagutigot ti rikna ni Maximo ken ni Teresita Paet, taga-Bantay, Ilocos Sur. Naam-ammo ni Maximo iti personal ni Teresita bayat iti panangbisitana kadagiti kabagianna idiay Honolulu. Nagam-ammoda iti apagbiit idi yam-ammo ni Maximo ti bagina ken ni Teresita bayat ti panaglabana kadagiti kawes. Para ken ni Maximo, na-love at first sight daytoy ken ni Teresita, ket ditoy a naluktan ti ridaw ti pusona tapno agipatulod kadagiti love letters ken cards iti tunggal aldaw. Kanayon pay a tawagan ni Maximo ni Teresita banag a kaburod unay ti naud-udi. No maminsan, marigatan ni Teresita ta kaaduan a tiempo, basaen ti miembros ti pamiliana dagiti ipatulod a surat ni Maximo, ken uray pay ti tawagna iti telepono. Gapu iti daytoy, marigatan unay ni Teresita nga agdesision. Immabot iti lima a tawen ni Maximo a nagarem ken ni Teresita tapno mapasukona ti puso ti balasang. Mamati ketdi ni Maximo iti pagsasao: "Adda napintas nga ibunga kadagiti ammona ti aganus ken aguray." Nagsakripisio ngarud ni Maximo.
Nagbanag met laeng
Adda ti pamilia ni Maximo idiay Honolulu a kas ken ni Teresita. Kinasarita dagiti nagannak ni Maximo ti dadakkel ni Teresita [adda idi ni Maximo iti Maui].
Iti Maui, adda idi Anti ni Teresita nga aggusto unay ken ni Maximo; ket kinasarita ti Anti ni Teresita ni Maximo. Babaen iti tulong ti agsumbangir a partidos, "maysa a danon," napagnunummoan a maisagana ti kallaysa. Idi ngarud Disiembre 30, 1978, nagkallaysa da Maximo ken Teresita idiay Honolulu.
Kalpasan ti kallaysa, immakar ni Teresita idiay Haliimaile, Maui, nga isu't nagbalin nga umok dagiti agasawa. Para ken ni Maximo, pudno, nabirokanna ti perpekto a babai ti pusona. Ket iti laksid ti diperensia dagiti edadda, managayat ken managipateg ni Teresita ken ni Maximo.
Ti Balakadna
Kuna ni Maximo kadagiti nataengan ken kaedadna: "Taripatoen ti bukod a salun-at babaen iti panagipauneg kadagiti nasustansia a taraon." Para kadagiti agtutubo kunana: "Denggen ti patigmaan dagiti nagannakyo." Innayonna, "Isuro koma dagiti nagannak dagiti annak seknan ti masakbayan."
Iti edad a 93, kabaelan pay laeng ni Maximo a dalusan ti aglawlaw ti pagtaenganda ken napisa nga ag-garden.Kalikagumanna pay ti agtrabaho para iti part-time job ngem problemana ti agmaneho. Intangsitna ketdi nga aglammua iti arubayan ti karrubana kas paset iti inaldaw nga ehersisyona. Paggaayatna met ti agpaspasiar wenno "ag-holo holo," a kaduan ni Teresita no day-offna.*
No comments:
Post a Comment