Agtrabaho ken Agurnong para iti Masakbayan

Agtrabaho ken Agurnong para iti Masakbayan
ni Rudy Ram. Rumbaoa

[nabulod ti ladawan a naaramat]

"Agadal. Sumrek iti eskuela tapno daytoy ti pagpuonam iti trabaho. Ken tapno adda ipannakkelmo!"

 

AGTAWEN daytoy a Sakada iti 22. Idi 1946, napan ni Ernesto idiay Vigan, Ilocos Sur tapno agpirma iti kontrata ken mairaman nga agtrabaho kas maysa a plantation worker iti Hawaii.

Asino ni Ernesto?
-Nayanak ni Ernesto Agcaoili, Sr. idiay Vintar, Ilocos Norte idi Pebrero 23, 1924. Nakapan iti Hawaii babaen iti barko a nagluganda [karaman pay dagiti sabsabali a lallaki a naawis nga agtrabaho] nga S.S. Maunawili. Nagrubbuat ti nasao a barko iti pantalan ti Salomague, Cabugao, Ilocos Sur. Kadua ni Ernesto iti barko da Catalino Balmilero, Macario Rivera, Presillano Passion, Silvestre Baggao, Apolonio Tabangcura ken Silvestre Peros, Sr., ken sabsabali pay a padana nga Ilokano a nagturong iti Hawaii.

Nagbalin a nakalalagip ken ni Ernesto ti panagbiahena a nagpa-Hawaii. Para kenkuana, nagbalin daytoy a karit ken ekspiriensa.

Idi nakadanon ti barko a nagluganna iti Hawaii, naidestino iti Hilo, iti Big Island. Nagtrabaho daytoy iti tallo a bulan. Ket babaen iti tulong ni uncle na Isabelo Macapulay, immallatiw iti pagtrabahoan ni Ernesto iti Maui. Nagtrabaho iti East Maui Irrigation Plantation ti Paia. Nagyan iti two-bedroom house a kaduana da Tomas Bernardo ken Andres Mariano. Masarakan ti kampo a nagyananda iti asideg ti Old Maui High School, a maawagan pay iti H'poko Camp. Agupa da Ernesto ken dagiti kaduana iti lima doliar iti kada bulan a panagyanda iti balay, karamanen ti danum ken elektrisidad a mabayadan iti panagupada. Ket iti trabaho, mabayadanda met iti uppat a doliar iti kada aldaw a panatrabaho.

Iti nasao a plantasion ti irigasion, agtrabaho ni Ernesto kas brakeman- isu ti mangimaton iti pannakaikarga dagiti unas iti tren a pakailugananna, kalpasanna, mayallatiw ken maidiskarga iti Paia Mill.

Nagtrabaho pay daytoy iti harvesting department ti nasao a kompania.

Kalpasan ti sumagmamano a tawen iti dayta a trabaho, naibaon ni Ernesto kas irrigation man [iggemna daytoy a trabaho agingga a nagretiro idi 1986]. Ni Dios-ti-aluadna Silvestre Peros, Sr. ti nagbalin a long-time irrigation mate na.

Lagip ti Napalabas
-Iti pananglagip ni Ernesto dagiti naragsak nga aldawna idi iti H'poko Camp, narimat dagiti matana a nagestoria. Kunana, kanayonda a rummuar a kaduana dagiti sabsabali pay a lallaki iti aldaw ti Biernes ken Sabado tapno agpasiar iti sabali a kampo, ken wenno makisala kadagiti nalalasbang a babbai iti nasao a kampo.

Kuna ni Ernesto a mabayadan iti maysa a doliar ti tunggal panangisala kadagiti babbalasang. Iti tunggal tawen, marambakan met ti Rizal day. Ti Rizal day ti kadakkelan a pasken a marambakan iti tunggal tawen. Ket kas kaugalian daytoy a panagtitipontiponda, mangidonar ti akinkukua iti plantasion iti sibubukel a baka a maparti ken maluto a pagsasangoan iti selebrasion.

Kuna ni Ernesto a paggaayatna la unay ti pallot isu a kanayon a sumurot a mapan makipallot [biangan], uray no agmulta iti sangapulo doliar. Kunana a no mabayadanen ti multa a sangapulo doliar, saanen nga ituloy dagiti polis ti mangtiliw kadakuada.

Ni Ernesto ken ti pamilia
-Nayasawa ni Ernesto ken ni dati a Rosita Barbosa.

Inako ni Ernesto a nagutigot ti riknana gapu iti pintas ni Rosita. Aktibo idi ni Rosita a nagserbi iti simbaan ken komunidad. Agpadada ketdi nga aktibo iti Kahului Filipino Community Association ken ti Saranay of Maui.

Dagiti bunga
-Inauna ni Ernesto, Jr. Nagtrabaho iti Haleakal Observatory.

Ni Roxanne Tejada ti maikadua. Nayasawa ken ni Paul. Nagtrabaho iti Kapiolani Children's Hospital, Honolulu kas executive secretary.

Ni Darlene Gascon, maikatlo. nayasawa ken ni Alfred ken nagtrabaho iti Safeway Bakery.

Inaudi ni Leticia Akahi ken nayasawa ken ni Casey Akahi.

Magustoan ken kaay-ayo ni Ernesto ti agpasiar iti Old Kahului Shopping Center tapno makiinnistoria wenno agay-ayam iti baraha, checkers ken hanafuda kadagiti padana a sakada. Ket kas met la ken ni Ernesto, naragsak dagitoy padana a sakada a manglagip iti napalabasda iti kampo ken iti trabaho.

Ti balakad ni Ernesto kadagiti gagayyem ken kapatadanna: "Agragsak! Saan a panunoten iti panagurnong ti kuarta. Paragsaken ti bagi!"

Ket para kadagiti agtutubo kunana: "Agadal. Sumrek iti eskuela tapno daytoy ti pagpuonam iti trabaho. Ken tapno adda ipannakkelmo!"