DOMINGO "DOMING" CABALCE, Naayat a Makiinnistoria ken Mangisirig dagiti Ub-ubbing a Babbalasang

[Nabulod laeng ti ladawan a naaramat iti salaysay. Maysa a buya ti grupo dagiti Filipinos a nagwelga]

DOMINGO "DOMING" CABALCE, Naayat a Makiinnistoria ken Mangisirig dagiti Ub-ubbing a Babbalasang
ni Rudy Ram. Rumbaoa

"Paggaayat ni Domingo ti mapan iti Queen Kaahumanu Shopping Center tapno makiinnistoria kadagiti gagayyemna. Naayat unay agpalpalabas kadagiti tattao a mapan iti shopping mall. Saanna met a mablibtawan ti uminum iti kape bayat iti panangsirigna dagiti magmagna nga ub-ubbing a babbalasang ti maysa a paborito a pangibusan ni Domingo ti orasna..."

NASAYAAT a tao ken naalumamay a makisarsarita daytoy 1946 a Sakada, ni Domingo Cabalce, taga-Narvacan, Ilocos Sur.

Nayanak ni Domingo idi Setiembre 18, 1927 iti Parparia, Narvacan. Narigat ti kasasaad ti biag dagiti Cabalce family nga addaan iti lima nga annak a suportaran. Idi adda opurtunidad ken ni Domingo a mapan iti Hawaii tapno agtrabaho iti plantasion, saan a nagkitakit ken saannan nga imbaybayag ti nagpirma iti kontrata. Ti Hawaiian Commercial & Sugar Co. ti nangisponsor kenkuana. Nagrubbuatda iti Filipinas a naglugan iti barko nga S.S. Maunawili manipud iti pantalan ti Salomague, Cabugao, Ilocos Sur idi Abril 16, 1946. Simmanglad ti nagluganda a barko iti Kahului Harbor.

Apaman a nakasangpet ni Domingo iti Maui, nagnaed iti Camp 13 iti Puunene a karaman dagiti sabsabali pay a sakada.

Naragsak ti biag iti Camp 13 ken adu dagiti banag a nakalalagip ditoy, segun ken ni Domingo. Rambakanda ti Rizal Day a pasaray umabot manipud dua agingga iti tallo nga aldaw a ragragsak. Kompleto ti selebrasion. Adda paay-ayam, pasala, adda pasalip iti panagkanta a pakangngegan ti putar dagiti Filipino a musiko, ken sabali pay ti pannakaipakita ti laing ken talugading dagiti Ilocano nga agtokar iti banduria, saxophones ken gitara. Agparti ti komunidad dagiti Filipinos iti baboy, baka, kalding ken manok kas paset iti maisagana a taraon.

Iti HC & S, nagduduma ti nagbalin a trabaho ni Domingo a kas iti poisoning weeds, agparaspas iti ruot ken agtrabaho iti irrigation system agingga a nagretiro daytoy iti trabaho idi 1989.

Idi 1952, bimtak ti gubat idiay Korea ket nasinga ti panagtrabahona iti HC & S. Naibaon ken nagserbi daytoy a kas kameng ti armada ti Estados Unidos iti dua a tawen. Ket kalpasan ti Korean War, nagsubli ni Domingo iti Maui tapno ituloyna ti trabahona iti HC & S.

Naidiaya ti maysa a pangay-ayo [incentive] kadakuada a sakada manipud kadagiti nangawis [rekruter] kadakuada nagtrabaho iti Hawaii ti libre a biahe [round trip] a mapan iti Filipinas. Gapu iti dayta, idi 1959, innala ni Domingo dayta a gundaway a naidiaya kadakuada ket napan idiay Filipinas tapno agbakasion iti innem a bulan. Iti uneg dayta nga innem a bulan, nagrayo iti balasang a karrubada, napintas ken makagargari- ni Perfecta Cabotaje. Makuna a childhood sweethearts dagitoy, isuna laeng ta ubingda pay idi ken dida ammo ken malagip.

Iti maysa nga aldaw bayat ti panagbakasionna, napan da Domingo, ti kabsatna a babai, ti kasinsinna, ken Perfecta idiay Baguio City, maysa a napintas a lugar a pagbakasionan ken maawagan pay daytoy iti "Summer Capital of the Philippines. Bayat ti kinalam-ek ti Baguio City, nagdaton ni Domingo ken ni Perfecta. Impudno ni Domingo a kayatna nga ikallaysa ni Perfecta sakbay nga aggibus ti panagbakasionna iti Filipinas.

Ngem kas tradision dagiti babbai a Filipina, kiniddaw ni Perfecta ken ni Domingo a kasaritana nga umuna dagiti nagannak daytoy. Saan a sinayang ni Domingo ti tunggal panagpitik ti pagorasan, dinawatna ti pammalubos ken bendision dagiti nagannak ni Perfecta nga ikallasayna ti balasangda.

Makaisem ni Perfecta a nanglagip iti saludsod dagiti nagannak kenkuana no kayatna ti makikallaysa ken ni Domingo. Insungbatna ni Perfecta kadagiti nagannakna no la ketdi kayatda ni Domingo, kayatna met. Naangay ngarud ti panaglantip dagiti puso da Domingo ken Perfecta idi Hunio 8, 1959. Ti panagkallaysa da Domingo ken Perfecta ti maysa kadagiti maibilang nga engrande a kasar a napasamak iti Parparia.

Nagsubli ni Domingo iti Hawaii idi Hulio 1959. Ket kalpasan ti maysa a tawen, simmaruno ni Perfecta idi Pebrero 18, 1960.

Naparaburan dagiti Cabalce iti uppat nga intelihente nga annak:
*Ni Tita Ann, inauna, ken nayasawa ken ni James Swor. Nagserbi daytoy iti Airforce ken nagadal iti Maui Community College, majoring in Accounting. Dua dagiti annakda, da Daniel ken Katherine. Ni Tita Anne ken ni James ti agtagikua iti maysa a negosio a maawagan iti Carpet Concept a masarakan iti Kahului Industrial Park.

*Ni Arlene Yamakawa ti maikadua nga anak dagiti Cabalce. Nayasawa ni Arlene ken ni Dr. Keith Yamakawa, maysa a dentista idiay Hilo, Hawaii [Big Island]. Nagadal idiay Washington State University nga addaan iti major in Accounting. Nangisuro iti Hilo. Maysa ti anakda ken ni Keith, ni Karyl-lin.

*Maikatlo ni Cathy. Nayasawa ken ni Clifford Alakai. Nagbasa daytoy idiay University of Hawaii-Manoa, ken nagi-major iti edukasion. Nangisuro iti Maui Waena. Agtrabaho met ni Clifford iti Maui Medical Group kas maysa nga Administrator. Uppat ti annakda: ni Jennifer, Victoria, Samantha ken Jonathan.

*Inaudi ni Susan. Nagbasa iti Cannon's Business College, majored in Accounting and Hotel Management. Maysa a nursing student iti Maui Community College.

Ti balakad ni Domingo kadagiti ub-ubbing ken agtutubo: "Agbasa. Mapan iti eskuela tapno agsakdu iti adal para iti napimpintas a masakbayan ken nangatngato a sueldo iti trabaho."

Kunana kadagiti nataengan: "Agragsak, ag-relax, agwatwat, annadan ti bagi ken suroten ti ibaga ti doktor."

Paggaayat ni Domingo ti mapan iti Queen Kaahumanu Shopping Center tapno makiinnistoria kadagiti gagayyemna. Naayat unay agpalpalabas kadagiti tattao a mapan iti shopping mall. Saanna met a mablibtawan ti uminum iti kape bayat iti panangsirigna dagiti magmagna nga ub-ubbing a babbalasang ti maysa a paborito a pangibusan ni Domingo ti orasna.

Kaay-ayo pay ni Domingo ti ag-garden, wenno agkudikudit kadagiti mulana a natnateng ken sabsabong.

Aktibo a miembro da Domingo ken Perfecta iti Christ the King Church kas Hospitality, Eucharistic ken Food Pantry ministers. Kamengda kadagiti nagkaadu nga organisasion a pakaibilangan ti Kahului Filipino Community Association, United Sons and Daughters of Ilocos Region [USDIR], Saranay Maui ken Narvacaneos of Hawaii.*