GUILLIERMO BARUT: Naluktan ti ruangan iti pannakatungpal dagiti arapaapna

[Ala a ladawan da Guilliermo Barut ken Cornelia "Cora" Gabriel Soriano. Nabulod ti ladawan manipud iti Fil-Am Observer]

"Agbasa a nasayaat. No makaturpos, dakdakkel ti gundaway a makasapul iti napimpintas a pagtrabahoan."

GUILLIERMO BARUT: Naluktan ti ruangan iti pannakatungpal dagiti arapaapna
ni Rudy Ram. Rumbaoa

NAPAN ni Guilliermo Barut iti Hawaii idi tawen 1946 a naglugan iti barko nga S.S. Maunawili. Kadua ni Barut ti ginasgasut a lallaki iti panagturongna iti Hawaii tapno agtrabaho iti plantasion ti kapinyaan ken kaunasan ti nasao nga isla. Ken kaaduan kadagitoy a lallaki ti naggapu iti nagduduma nga ili ti Ilocos Norte ken Ilocos Sur.

Nayanak ni Guilliermo idi Pebrero 2, 1909 iti Sinait, Ilocos Sur. Nangato ti arapaap ni Guilliermo. Kayatna nga ipaayan iti napintas, naranraniag ken nasaliwanwan a biag ti pamiliana. Nagbalin a tulbek ti panagturongna iti Hawaii tapno maluktan ti ruangan iti pannakatungpal dagiti arapaapna.

Immuna a simmanglad ti barko a nagluganan ni Guilliermo iti Big Island sakbay a nagturong iti kabangibangna nga isla ti Maui.

Bayat a nagnaed iti McGerrow Camp, Puunene, apagbiit la a nagtrabaho iti Hawaiian Commercial & Sugar Company [HC & S]. Masarakan daytoy a kampo ken kasinnango met la ti kiskisan ti HC &S.

Immakar iti pagtrabahoan- iti Maui Pine Plantation, Haliimaile. Nagtrabaho ditoy a kas laborer. Kalpasan ti sumagmamano a tawen, naital-o a kas superbisor wenno luna agingga a nagretiro iti trabaho idi 1971.

Nagindeg ni Guilliermo iti Haliimaile Camp a kas met kadagiti padana a trabahador ti plantasion. Maibilang idi a kasla away ti Haliimaile. Simple a biag ken natapok ti dalan. Nupay kasta, naulimek a komunidad ta agkakammayet dagiti agkakalugaran iti pannakatagiben ti urnos ken kappia iti nasao a lugar. Tunggal maysa, kitaenda ti pagsayaatan dagiti annak. Agpipinnaraburda iti taraon a kas iti nateng, prutas, lames a makalapan, ken uray pay ti limu wenno seaweeds a mapidut iti igid ti baybay.

Ti komunidad ti Haliimaile ket maysa a big ohana, kayatna a sawen- dakkel a pamilia. Ti Haliimaile Filipino Clubhouse ti nagbalin a sentro iti pakaangayan dagiti pasken a kas iti birthday, pagbuniag ken pagkasaran ken dadduma pay nga aktibidad dagiti Filipinos. Adda met dagiti sabsabali- bisita wenno gangannaet a tattao a dumayo iti Haliimaile no tiempo ti Paskua ken Baro a Tawen tapno makipagrambak iti kampo.

Idi tawen 1962, nagawid ni Guilliermo iti Filipinas tapno agsapul iti asawaenna. Ngem sakbay a nagawid, adda am-ammo ni Guilliermo a babai iti uneg ti kampo iti nagan a Francesca Gabriel Soriano. Inreto idin ni Francesca ti balasang a kabsatna a taga-Laoag City ken Guilliermo. Ket dayta ti nangrugian ti panagsinsinnurat da Cornelia ken Guilliermo agingga a nabukel ti ayan-ayatda.

Kalpasan ti mano a tawen a panagsinsinnubalit iti surat, saanen a maibturan ni Guilliermo ti aguray iti mabayag. Kayatna a makita ni Cornelia iti personal- rupa iti rupa. Ket idi 1963, nagluas a nagpa-Filipinas ni Guilliermo tapno idiayana iti balasang iti pannakikallaysa kenkuana.

Iti damo pay la a panagkita da Cornelia ken Guilliermo iti Manila Airport, awan duadua nga isuda ti naipalad nga agkagasat. Awan ngarud ti sinayangda nga oras, naaramid iti sibil a kasar idi Nobiembre 10, 1963. Kalpasanna, dagus a tinurongda ti Immigration Office iti Manila tapno maipagna dagiti nasisita a papeles ni Cornelia iti panagturong ken pannakikuyogna ken Guilliermo nga agsubli iti Hawaii.

Idi Disiembre 28, 1963, nagluas da Guilliermo ken Cornelia a nagpa-Hawaii. Nakadanon dagiti agkaingunot iti Maui idi Enero 1, 1964.

Sakbay a pimmusay ni Guilliermo idi Pebrero 28, 2001, kaay-ayona ti agmula iti garden-na ken mapan agkalap wenno agbanniit iti baybay. Naayat pay tumulong kadagiti gagayyemna a mangisagana iti income tax returns dagitoy. Miembro ni Guilliermo iti Haliimaile Filipino Community Association, Saranay Maui, ken St. Joseph Filipino Catholic Club.

Iti biang ni Cornelia, nagtrabaho iti Maui Pine iti maysa a tawen, Royal Lahaina Hotel iti lima a tawen, ken iti Wailea Golf Course iti sangapulo ket lima a tawen. Nagretiro iti trabaho idi 1990. Kaay-ayona ti makipaset iti aktibidad ti Senior Citizen Group, ag-garden ken agpaspasiar.

Naparaburan da Guilliermo ken Cornelia iti tallo nga annak.

Ni Cynthia ti inaunaan, nayasawa ken Rey Polendey. Dua ti annakda: da Stacie ken Brad Lee; ken ni Ryan.

Maikadua ni William "Willy" Barut, maysa a bombero ti Maui ken agtagikua iti Ikaika Screen and Door Company. Nayasawa ken Rhonda. Maysa ti anakda, ni Stephen.

Ni Melanie ti inaudi, nayasawa ken Daren Sarmiento. Maysa ti anakda, ni Amber.

Kuna ni Willy: "Nasingpet, naulimek ken nasirib ti amak. Isu idi ti masansan a tumulong kaniak kadagiti school homeworks ko. Managtulong pay kadagiti gagayyemna iti pannakaisagana dagiti income tax returns da. Pinadakkelnak a sikakardkad ken napnoan disiplina."

Para ken Cornelia, kunana kadagiti agtutubo: "Agbasa a nasayaat. No makaturpos, dakdakkel ti gundaway a makasapul iti napimpintas a pagtrabahoan." Kunana met kadagiti kapatadana: "Makipaset kadagiti aktibidad ti Senior Clubs. Ket bayat a kapigpigsaan pay ti salun-at, agpasiar, agbaniaga iti lugar a di pay napanan. Kasta ti biag..."