[Kaabay ni Ricardo Casio ti winning machine iti panagay-ayamna idiay Las Vegas] |
[Rebecca Saldua, Ermelita Casio, Ricardo Casio, ken Eric. Naala ti ladawan iti panagkasangay ni Ricardo.] |
RICARDO CASIO
Isla ti Paraiso, Baro a Biag Kenkuana
ni Rudy Ram. Rumbaoa
AM-AMMO ni Ricardo Casio kas "Cardo." Manipud iti Narvacan, Ilocos
Sur, nagturong iti Hawaii idi 1946.
Kadua ni Ricardo dagiti ginasut a lallaki iti panagturongna iti
Hawaii, a maymaysa laeng ti gagemda amin: "sapulen ti naranraniag
a masakbayan ken gasat iti isla ti paraiso." Ta narigat ken awan
ti natalged a pagtrabahuan idi a tiempo. Sa maysa pay, lepleppas
ti gubat.
Nayanak ni Ricardo idi Enero 28, 1924 iti nalengleng a barrio ti
Parparia, ili ti Narvacan.
Ammo ni Ricardo no kasano ti rigat ti panagbiag, ta napasaran ken
namulagatanna daytoy manipud kinaubingna. Ket gapu iti daytoy, no
mabalbalin, dina kayat a mapadasan ti rigat a linak-am dagiti
nagannakna.
Agtawen laeng ni Ricardo iti 22 idi madesisionanna ti mapan iti
Hawaii. Naawat a naglugan iti barko nga S.S. Maunawili babaen iti
bileg ti petision ti Dios-ti-aluadna Jose Cabanayan. Ket apaman a
nakasanglad ti barko a naglugananda iti pantalan ti Kahului, Maui,
dagus nga inlugan ida dagiti personnel ti Hawaiian Commercial
& Sugar Company [HC &S] iti trak karaman dagiti dadduma
pay a lallaki a pakaibilangan da Alejandro Cambe ken Pedro Cabudol
tapno maitulodda iti kampo a pakaibalayanda, iti Camp 13.
Masarakan daytoy a kampo iti nagbaetan ti Puunene ken Kihei, ngem
nagbalin itan a kataltalonan ken pagmulaan iti unas.
Maysa a pagwadan a plantation camp ti Kampo 13. Naulimek a lugar.
Napalawlawan daytoy iti kaunasan. Saan pay idi nga aspaltado wenno
sementado dagiti kalsada a kumamang iti kampo. Sa maysa, kabatoan
ken tapoktapok ti pagnaan. Adda met pampubliko a banio ken
kasilias. Ngem idi mapaseraan ti kampo idi tartaraudi ti tawen
1950s, immakar ni Ricardo iti sabali a kampo, iti Alabama Camp nga
asideg iti kiskisan ti Puunene.
Iti uneg ti nasao a kampo, naragsak dagiti lallaki nga agindeg
ditoy nupay nagtitiponan ti sabali a puli ta adu dagiti aktibidad
a maang-angay kas paset metten ti pagliwliwaanda. Kas koma iti
Rizal Day Celebrations ken punsionan. Wenno paboda, birthday ken
buniag. Amin dagitoy a pasken ket nalatak idin iti kampo. Ngem kas
iti kampo 13, napaserraan ti Alabama Camp idi 1963. Immakar manen
ni Ricardo iti Kahului, iti Naholo Circle.
Pagpiaanna ken ni Ricardo, trabahuenna ti aniaman nga idiaya ti HC
&S kenkuana. Kas koma iti panaglammua, pasuyotanna iti
pestisidio dagiti ruot ken uray pay iti panangimaniher ti
irigasion. Nagbayag dita a trabaho agingga a nagretiro idi 1986.
Kuna ni Ricardo nga adu a rigatna iti trabaho, ngem inan-anusanna.
Agawat laeng iti 50 sentimo iti kada oras a panagtrabahona nga
agmalmalem. No dadduma, aglabes pay iti walo nga oras, wenno ti
naituding nga oras a panagplanto iti trabaho. Inan-anusanna ketdi.
Pinampanunotna ti masakbayan ti pamiliana. Ngem sakbay iti
panagretirona, napadasanna pay laeng ti nagawat iti 7 a doliar iti
kada oras a panagtrabahona iti kataltalonan.
Taldiap ti Ina a Daga a Naggapuan
Iti Filipinas kabayatan ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat,
nagserbi ni Ricardo iti Philippine Army babaen iti mandar ken
panangiturong ti gobierno ti Estados Unidos.
Immuna a nayasawa ken ni dati ken Dios-ti-aluadna Veronica Acoba.
Awan ti nagbalin nga annakda, ngem nagadaptarda iti tallo nga
ubbing: Iti agdama, adda ni Richard idiay South Carolina ken
nayasawa ken ni Karen. Lima ti annakda a lallaki dagitoy nga
agasawa.
Dagiti dua pay a naadaptar nga ubbing isu da: Valerie, adda idiay
Nevada ken nayasawa ken Jeff Farley; ken ti maysa isu ni Robert,
adda iti Maui. Ni Imelda ti kasimpungalanna, ken addaanda iti
uppat nga annak iti agdama.
Iti maikadua a gundaway, nagasawa manen ni Ricardo. Ni Ermelita
"Mely" Elevena ti pili ti puso ni Ricardo. Ket segun ken ni
Ricardo, managayat ken manangipateg ni Mely. Tubo iti Tayum, Abra,
ni Mely ken nagam-ammoda laeng ken ni Ricardo babaen iti penpal.
Linagip ni Ricardo a nayam-ammo laeng kenkuana ni Ermelita babaen
iti maysa a nasinged a gayyemna, ni Eusebia Cabudol. Nagkasar
dagti dua iti Manila idi Marso 3, 1980. Ket kalpasan iti nakurang
a walo a bulan, idi Nobiembre, simmaruno ni Ermelita iti Hawaii.
Naparaburan dagitoy nga agasawa iti maysa a nalungpo nga anak a
lalaki, ni Eric.
Agtrabaho ni Eric iti Maui Hansen Distributor. Balligi met ti
panagbalin a managpartuat a negosiante ni Mely. Nalatak dagiti
creative craft ken goods a lako ni Mely kadagiti Carft Fairs ken
kadagiti lokal a pagtagilakuan ken merchandize iti Maui.
Maysa nga avid fan reader iti Bannawag ni Ricardo. Paggugustona a
buyaen dagiti paboritona a pabuya ken telenovela iti Filipino
channels malaksid iti kanayon a panagbiahena nga agturong iti Las
vegas tapno agliwliwa.
Kuna ni Ricardo kadagiti kapatadana: "Agragsak, nanamen ti bunga
ti rigat nangruna itan ta nagretiroka. Sansanen ti agwatwat,
agkararag para iti nasaysayaat a salun-at."
Binalakadanna dagiti agtutubo: "Denggen dagiti nagannakyo. Ipangag
ti pammagbagada. Saan koma nga ipalubos a payagos ti panunot
kadagiti madi nga aramid ti dadduma nga agtutubo. Agbasa. Agbalin
a nanakman."
Da met la Ricardo ken Ermelita ti nagbalin nga instrumento iti
pannakapetision dagiti kakabsat ken pampamiliada tapno makaadakda
ken padasen ti biag a maited ti Hawaii kadakuada.
Dagiti kakabsatda a lallaki ken babbai: Ignacio Casio
[pimmusayen], Librado Casio, Artemio Casio, Juanita Casio
[agnaeden iti Filipinas], Revelina Casio, ken Petra Casio
[pimmusayen].
No comments:
Post a Comment