APOLINARIO CORTEZ: Ayat ti Maysa a Sakada Kalpasan ti 50 a Tawen

[Nabulod ti ladawan a naaramat]

NAMARIS ti pakasaritaan ti biag ni Apolinario Cortez a kas maysa a Sakada.

Nayanak ni Apolinario iti Paing, Bantay, Ilocos Sur, pagilian a Filipinas idi Hulio 27, 1927. Agtawen laeng iti 19 idi mapan idiay Hawaii idi 1946 tapno sapulenna ti narang-ay a panagbiag. Iti panagrubbuatna iti Puerto ti Salomague, naglugan iti barko nga S.S. Maunawili, nabati dagiti nagannak kenkuana ken lima pay a kakabsatna.

Inesponsoran ti Wailua Plantation on Oahu ni Apolinario tapno agtrabaho iti kaunasan a kas irrigator iti maysa a tawen. Nagnaed iti Kawailua Camp a kaduana ti angkelna, ni Nicolas Pico.

Iti panagobra ni Apolinario iti kaunasan, makuna a narigat a trabaho para kenkuana, isut' gapuna a nagbirok iti sabali a panggedan. Di nagbayag, nagtrabaho daytoy idiay Royal Hawaiian Hotel iti Honolulu kas bus boy. Kalpasan ti sumagmamano a tawen a panagtrabahona iti hotel, kalikaguman ni Apolinario ti sabali manen a trabaho. Pinadasna ti nag-karpintero. Kaduana ni angkelna a Jose Cortez iti daytoy a trabaho.

Idi tawen 1956, napan ni Apolinario diay Maui tapno pasiarenna dagiti kailianna manipud iti Brgy. Paing, Bantay, karaman ti Dios-ti-aluadna Tata Andong [Leandro] Paet.

Apaman a nastrekna ti pagtaengan ni Tata Andong, nasdaaw ni Apolinario kadagiti nagduduma a ladawan a nakitana. Nalalapsat a ladawan dagiti babbai a naisab-it iti diding ti balay ti lakay. Dagitoy a ladawan ket kukua ti balasang ni Leandro, ni Nellie, adda idi idiay Filipinas ken agad-adal iti Immaculate Concepcion College [Divine College], Vigan. Nakayaw ti rikna ni Apolinario iti ladawan ni Nellie ket impudnona a kayatna ti agawid idiay Filipinas tapno inna kaam-ammo iti personal.

Idi damo, ipagarup ni Apolinario nga alisto a matennag ti rikna ti balasang kenkuana, ngem nagbiddut. Adu a pannubok ti nagpasaranna.

Kas maysa a mangay-ayat, mangipatpateg ken mangaywan iti anak tapno maited ken maipaayan ti nasayaat ken naraniag a masakbayan, binallaagan ni Leandro ni Apolinario a saan koma daytoy nga agganat. Kayat ni Leandro a makaturpos nga umuna ni Nellie iti panagbasana iti kolehio sakbay a sangnguenna ti panagasawa.

Idi nagpakada ni Apolinario ken ni Leandro, binay-anna ti ballaag ni Leandro. Nakadesision idin ni Apolinario nga agawid iti Filipinas tapno kaam-ammona ni Nellie iti personal. Nakasagana met a mangikallaysa kenkuana.

Ket idi met laeng 1956, nagawid ni Apolinario iti Filipinas, maymaysa ti agar-ari iti panunotna- kayatna a kaam-ammo ni Nellie ken ikallaysana daytoy.

Ngem masapul ti tulong ken suporta. Kinasaritana ti kasinsinna, ni Juan Fontanilla, no kasano a maam-ammona ni Nellie. Nagkurri ngarud ti panunot ni Juan. Napanda a dua ken ni Apolinario idiay Vigan, agurayda iti Plaza, iti sango ti St. Paul Cathedral, no sadino a ditoy ti pagatendaran ni Nellie iti ROTC drill. Ammo ni Juan nga agsasarak da Nellie ken dagiti gagayyemna iti maysa a papolar a pagpalamiisan nga awaganda iti "Cool Spot" nga adda iti sikigan ti katedral.

Ket kas paset ti plano, napan ngarud nga agpadpada da Juan ken Apolinario.
Di mabayag, nasaripatpatanda ni Nellie nga agturong iti nasao a pagpalamiisan. Dida nagtaktak, simmarunoda a simrek. 

Ngem nadismaya ni Apolinario. Dina naaramid ti kayatna a mapasamak ta adu ti tao iti uneg ti pagpalamiisan/pagmeriendaan. 

Ngem maysa nga idea ti nagrehistro iti panunot ni Juan. Kasaritada ti anti ni Apolinario, ni Cion, isu ti agluto iti pangaldaw ket kalpasanna, imbitaranda ni Nellie tapno ditoy a maam-ammo ni Apolinario. Saan manen a nagballigi daytoy nga istrahia- adu a tao ti napan nakipangaldaw manipud iti am-ammo ken aglawlawda, dida pay nakapagsarita.

Nairana a nagpiesta ti Brgy. Paing iti kaadda ni Apolinario iti Filipinas. Adu dagiti pasala no sadino a naimbitaran dagiti naruay a babbalasang. Adda pay "paribon," maysa a wagas iti panagur-or ti pundo manipud kadagiti makisalip. No asino ti kaaduan iti kuarta a maur-or, isu ti agbalin a Fiesta Queen.

Sabali laeng dagiti "social boxes" a mailako. Gatangen dagiti lallaki daytoy a kahon tapno ad-adu met laeng ti tsansada nga agsala. 

Ginatang ni Apolinario ti dua a kahon tapno daytoy ti gundawayna a maisala ni Nellie. Dagitoy a social boxes ket kukua ken maiturong ken ni Rose Piano, kasinsin ni Nellie ken maysa kadagiti kontestant. 

Nagbalin a reyna ni Rose. Ket bayat ti panagsala da Apolinario ken Nellie, kimmanunong ti panawen ken gundaway ken ni Apolinario tapno maipudnona ti gandatna ken ni Nellie.

Ammo ni Nellie a bassiten ti nabatbati pay a panawen ni Apolinario iti Filipinas. Nupay kasta, uray kasano ti ayat ni Leandro a makapagturpos nga umuna ni Nellie iti panagbasana, impamuspusan ni Nellie a makikallaysa nga umuna ken ni Apolinario sakbay nga agsubli ni Apolinario iti Hawaii. 

Dida sinayang ti gundaway, awan ti nangibaanda malaksid laeng ken ni Juan Fontanilla a kasinsinna. Kunam pay, dagusda a napan idiay Manila. Nagbayagda sadiay iti makalawas. Ken kalpasanna, makalawas pay iti Baguio City. Ket kalpasan ti dua a lawas, nagawidda iti Brgy. Paing, Bantay ket dinawatda ti pammakawan ni Melecia Paet [isu ti nagaywan manipud kinaubing ni Nellie ken nangitalkan ni Leandro] ken ni Leandro, tapno maited ti pammalubosda.

"Ania pay ngarud ti mabalinda? Nalpasen ti honeymoon-mi." nagkatawa da Nellie ken Apolinario.

Nagkallaysada idi Nobiembre 8, 1956, limapulo a tawenen ti napalabas. Dua nga aldaw a padaya, iti balay ti nobia ken sabali laeng iti nobio. Kalpasan ti tallo a lawas, nagsubli ni Apolinario iti Hawaii.

Apaman a nakasubli ni Apolinario iti Hawaii, napan iti Kwajalein tapno agtrabaho agingga idi 1960. Idi dayta met la a tawen, simmaruno ni Nellie a napan iti Hawaii. Iti Onehee St., Kahului, Maui, ti ayan ti pagtaengan dagiti agasawa, karaman dagiti annakda.

Idi nagsubli ni Apolinario iti Maui, nagtrabaho daytoy a kas karpintero iti Royal Lahaina Hotel ken iti Hale Pauhana. Nagtrabaho pay iti isu met la a hotel kas bell boy, kaduana ti padana a sakada, ni Ben Molina. 

Iti tawenna a 55, nagretiro daytoy a kas karpintero ngem nagsubli a nagtrabaho idiay Kamaole Sands and the Embassy Suite, ditoy a nagretiro iti tawenna a 62.

Paggaayat ni Apolinario ti agbiahe diay Filipinas ken Las Vegas. Kaay-ayona ti mapan iti "biangan" [chicken fights] ken tulonganna ni Nellie iti gardening.

Naparaburanda Nellie ken Apolinario iti tallo nga annak: Ni Conrado ti inaunaan, nagturpos iti University of Hawaii-Manoa with a degree of Business Administration. Nagtrabaho iti Kamehameha Schools a kas Programming Manager ken nagtrabaho a kas Quality Assurance Specialist iti Referentia System, Inc. Nayasawa ken ni Carolyn, maysa a Computer Lab Manager iti Leeward Community College, nagtrabaho a clerk iti County of Maui Planning Department. Addaan daytoy iti Math Degree manipud iti U.H.. Dua ti anakda, daCassidy ken Caitlyn.

Ni Reynilda ti maikadua. Addaan daytoy iti Masters of Arts in Education idiay Phoenix ken degree in Psychology iti U.H.-Manoa. Nagpaay a superbisora iti ACS, Inc., Maui ken Children Facilitator with Child and Family Services. Nayasawa ken ni Chris Stribling, maysa a Gas Turbine Systems Mechanic Technician iti U.S. Navy ken maysa a Mechanic Assistant iti Alex Air. Maysa ti anakda, ni Sierra.

Ni Christopher ti inaudi. Nagtrabaho iti maysa a restauran ti Lahaina.

Ti balakad ni Apolinario kadagiti agtutubo: "Agbasakayo, agtutubo. Inkayo iti eskuela, gun-oden ti adal tapno al-alistokayo a makasapul iti napintas ken nangatngato a bayad iti trabaho. Respetaren dagiti nagannakyo. No saan a gapu kadakuada, awankayo koma ita."

Para kadagiti nataengan kunana: "Tulongan dagiti annakyo babaen iti panangibaonyo kadakuada a mapan agbasa gapu ta ti edukasion ti kakaisuna a maipatawid dagiti nagannak- awan ti makatakaw iti daytoy."*



APOLINARIO CORTEZ: Ayat ti Maysa a Sakada Kalpasan ti 50 a Tawen
Rudy Ram. Rumbaoa
Dagiti Koleksion a Daniw, Sarita, Kanta ken Dadduma Pay
www.ammuenpaydaytoysakada.blogspot.com