Kuna ni JUAN MENDOZA: "Adda iti Hawaii ti Naraniag a Masakbayan"

[Nabulod laeng ti ladawan a naaramat. Maysa a buya dagiti sakada a nagbagkat ken nagilugan kadagiti napuros a pinya iti trak]

Kuna ni JUAN MENDOZA: "Adda iti Hawaii ti Naraniag a Masakbayan"
ni Rudy Ram. Rumbaoa

"Ti balakad dagiti agasawa kadagiti ubbing ken agtutubo: "Agbalin a nasayaat. Mapan agbasa iti eskuela tapno sumayaat ti biag ti pamilia. Respetaren dagiti nagannak ken sabsabali pay a natataengan ngem dakayo..."

MANIPUD iti nalatak nga ili ti Bacarra, Ilocos Norte, maysa ni Juan Mendoza, sakada, a napan iti Hawaii tapno sapulenna ti naranraniag a gasat ken masakbayan nga ipaayna iti pamiliana uray pay no daytoy ket kasukat iti pannakaidayona iti sidong ti ubing a kaingungotna iti Filipinas- ni Maria, ken agdua a bulan nga anakna a babai, ni Lina.

Idi bulan ti Abril 27, 1946, nagrubbuat ni Mendoza a kaduana dagiti sumagmamano a lallaki manipud iti pantalan ti Salomague, Cabugao, Ilocos Sur, a naglugan iti barko nga S.S. Maunawili. Kinalugan ni Mendoza ti sumagmamano a sakada a kas kada Mariano Tabisula, Johnny Obrero, Antonio Paet, Berto Parilla, Crisanto Parilla, George Buesa, Domingo Cabalce, Zacharias Paet, Eddie Tadeo, Sesinado Sagayaga, Jorge Felipe, George Pacubas, Pepito Ragasa, Silvestre Baggao ken Pedro Cortez.

Ti Hawaii Sugar Planters Association [HSPA] ti nangisponsor ken ni Mendoza ken pinetisionan ni angkel ti kaingungotna, ni Dionisio Acierto. Napan ni Dionisio iti Hawaii idi 1920's. 

Simmanglad ti barko a nagluganan da Juan ken dagiti kakaduana iti pantalan ti Kahului kalpasan ti sangapulo ket tallo nga aldaw a biahe iti taaw. Kuna ni Juan a nadawel ti taaw idi nagbiaheda, ken nairana pay a nagsakit daytoy iti dua nga aldaw bayat ti panaglayag ti barko iti taaw.

Manipud iti Kahului Harbor, nailugan da Juan ken dagiti kakaduana iti trak sada naidissaag iti Camp 8, a ditoy ti pagnaedan ni Fernando Acierto [kasinsin ni baketna], Angel Sagadraca ken Dionisio [Acierto]. Nagkakabbalay amin dagitoy a lallaki a nainaganan iti maymaysa a pagyanan.

Nagparut iti ruot, agani ken drayber iti traktor ti nagbalin a trabaho ni Juan iti Hawaiian Commercial and Sugar, Co. [HC & S]. Sabali laeng ti iniggamanna a trabaho iti poison ken irrigation department agingga a nagretiro iti serbisio idi 1982.

Kinatrabaho ni Mendoza iti irrigation department dagiti sumaganad: Melecio Cabudol, Fernando Bio, Valentin Tabon, Tony Paet ken Silvestre Peros, Sr.

Kuna ni Juan a naragsak dagidi a tiempo a panagtrabahona iti HC & S. Kasta met iti kampo a nagyananna. Iti laksid dayta, naragsak pay dagitoy a lallaki iti inda panagmula kadagiti nadumaduma a natnateng kas iti utong [Filipino beans], kabatiti [sponge squash], tabungaw [white squash], karabasa [pumpkin] ken dadduma pay. Pagraramanan amin a Filipino dagitoy a natnateng a naimula iti uneg ti kampo a pagyananda.

Namindua daras a nagbakasion ni Juan iti Filipinas: innem a bulan tunggal bakasionna idi 1952 ken 1957 sakbay a simmaruno ti kaingungot ken anakna iti Hawaii idi Disiembre 1962.

Nagnaed ti pamilia Mendoza iti McGerrow Camp [maysa a kampo a kasinnango ti Haole Clubhouse iti asideg ti Sugar Mill] manipud 1962 agingga iti 1969 sakbay nga immakarda iti Kahului.

Naparaburan da Juan ken Maria iti maysa a babai ken lalaki nga annak: ni Lina Mendoza Rumbaoa ken Arsenio Mendoza.

Agtrabaho ni Lina iti American Savings Bank [iti dati a Queen Kaahumanu Shopping Center Branch, ngem naiyakar iti sabali a sanga ti nasao a bangko] ken nayasawa ken ni Jose Rumbaoa. Dua ti bunga ti ayan-ayatda.

Nagtrabaho met ni Arsenio iti US Department of Agriculture ken nayasawa ken ni Odette Mendoza. Dua ti annakda.

Kaay-ayo ni Juan ti makibunggoy kadagiti padana a sakada tapno agay-ayam dagitoy iti innipis [card game] ken agiistoria iti Old Kahului Shopping Center. Magustuanna pay ti agmula [gardening] ken magna [walking] kas paset ti panagwatwatna. Nakapagbaniaga metten da Juan ken Maria kadagiti pagpagilian a kas iti South Carribean, Alaska, Russia ken China.

Ti balakad dagiti agasawa kadagiti ubbing ken agtutubo: "Agbalin a nasayaat. Mapan agbasa iti eskuela tapno sumayaat ti biag ti pamilia. Respetaren dagiti nagannak ken sabsabali pay a natataengan ngem dakayo."

Kunada kadagiti kapatadada: "Agwatwat iti sadino a lugar a kayatyo, makibunggoy kadagiti pada a seniors, makiistoria ken makiay-ayam kadakuada."